KRRiT - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Konferencję rozpoczęło wystąpienie prof. Małgorzaty Fuszary, Pełnomocniczki Rządu do Spraw Równego Traktowania, w którym powołując się na głosy środowisk kobiecych, mniejszości etnicznych i wyznaniowych oraz osób starszych, przypomniała, że kształtowanie prawidłowych postaw społecznych wobec grup narażonych na dyskryminację, zależy nie tylko od edukacji, ale także od mediów. Mają one bowiem ogromny wpływ na kształtowanie zachowań społecznych.

 - Ochrona równości społecznej i różnorodność to wartości naszej europejskiej kultury. Wolność słowa jest fundamentem, na którym tę różnorodność i wzajemną tolerancję można budować. Media są płaszczyzną, gdzie te wartości się spotykają i tworzą synergetyczny układ – podkreślał Jan Dworak, Przewodniczący KRRiT.

Gośćmi konferencji były przedstawicielki środowisk kobiecych: Kazimiera Szczuka (Instytut Badań Literackich PAN, Kongres Kobiet), Greta Gober (Uniwersytet w Oslo, Międzynarodowe Stowarzyszenie Kobiet w Radiu i Telewizji), Joanna Piotrowska (Feminoteka), przedstawicielki i przedstawiciele mniejszości: Halina Radacz (Kościół Ewangelicko-Augsburski), Ton Van Anh (mniejszość wietnamska w Polsce), Mamadou Diouf (Fundacja Afryka Inaczej), Andrzej Siciński (Kościół Adwentystów Dnia Siódmego), przedstawicielki i przedstawiciele świata nauki: dr hab. Beata Łaciak (Instytut Spraw Publicznych, Uniwersytet Warszawski), dr hab. Magdalena Ratajczak (Instytut Studiów Międzynarodowych, Uniwersytet Wrocławski), prof. dr hab. Marcin Król (Uniwersytet Warszawski) oraz mediów: Joanna Warecha (Dyrektorka Ośrodka Programów Regionalnych TVP), Tomasz Lis (Telewizja Polska), a także Współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych – Rafał Bartek.

Rozważaniom na temat równościowego radia i telewizji poświęcona była pierwsza część konferencji. Punktem wyjścia było przedstawienie wyników rocznego (kwiecień 2014 r. – marzec 2015 r.) monitoringu 14 najważniejszych publicystycznych programów radia i telewizji, wniosków na temat obecności kobiet w mediach na podstawie monitoringu kampanii wyborczych w 2014 r. oraz prezentacja wyników badania Równość płci i sprawiedliwość społeczna w mediach publicznych.

Anna Dryjańskai Piotr Pacewicz przedstawili wyniki monitoringu tygodnia kampanii wyborczej w mediach (18-22 maja), z którego wynika, że w programach publicystycznych w tym okresie proporcje płci nie były wyrównane. W tygodniu poprzedzającym wybory wystąpiło w mediach 93% mężczyzn i zaledwie 7% kobiet, np. Mariusz Błaszczak i Jarosław Gowin wystąpili tyle razy, ile wszystkie kobiety łącznie. Programy, do których w badanym tygodniu nie były zapraszane kobiety to Dziś wieczorem Telewizji Polskiej, Salon Polityczny Trójki Polskiego Radia, Graffiti Polsat News, Gość Radia Zet Radia Zet, Kontrwywiad RMF FM oraz Fakty po faktach i Kropka nad i TVN-u.

Analiza rocznego monitoringu (kwiecień 2014 r. – marzec 2015 r.) czternastu programów publicystycznych (telewizyjnych i radiowych) wykazała, że w podziale procentowym kobiety występowały znacznie rzadziej (13%) niż mężczyźni (87%). Trochę lepiej przedstawiała się sytuacja w przypadku programów telewizji publicznej (16,32%), audycji prowadzonych przez kobiety oraz kiedy w studio gościła więcej niż jedna osoba.

Z analiz rocznego monitoringu wynika, że kobiety najczęściej były zapraszane do Tomasza Lisa Na żywo (27,1%) Telewizji Polskiej, Wyborów w TOKu (26,9%) Radia TOK FM oraz do Salonu Politycznego Trójki (17,1%) Polskiego Radia. Najrzadziej pojawiały się w Radiu RMF FM w programie Kontrwywiad (7,8%) oraz w programach TVN24: Jeden na jeden (7,4%) oraz Kawa na ławę (5,1%). Anna Dryjańska i Piotr Pacewicz, powołując się na istniejące czynne i bierne prawo wyborcze, wskazali, że należy rozpocząć dialog o medialnych prawach wyborczych, w tym przede wszystkim prawie kobiet do posiadania swojej reprezentacji w mediach, a co za tym idzie komentowania przez nie rzeczywistości, przede wszystkim politycznej.

Podobne dysproporcje pokazują analizy Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji poświęcone obecności kobiet w publicystycznych audycjach telewizyjnych o tematyce wyborczej 2014-2015. Barbara Turowska, Dyrektor Monitoringu KRRiT, podkreśliła, że zarówno w kampanii do Europarlametu, jak i samorządowej, w ogólnopolskich audycjach publicystycznych proporcja kobiet (14%) do mężczyzn (86%) zapraszanych do audycji bardzo się różniła od pojawiających się w debatach parytetów. Mężczyźni wyraźnie dominowali wśród zapraszanych gości w każdej z ról: kandydatów, ekspertów i komentatorów przebiegu kampanii, zarówno pod względem czasu, jak i częstotliwości wystąpień w programach. Analiza procentowa czasu ekspozycji w poszczególnych programach wykazała, że kobiety najczęściej pojawiały się w programach Telewizji Trwam (31%) oraz programach Telewizji Polskiej: TVP2 (28%) i TVP1 (18%). Należy jednak podkreślić, że Telewizja Trwam do swoich programów zapraszała tylko przedstawicieli jednego ugrupowania politycznego. W audycjach informacyjnych proporcje wyglądały nieco inaczej: ekspozycja kobiet wyniosła ok. 25%. Analiza struktury doboru gości pokazuje, że 90% zapraszanych kobiet to kandydatki w wyborach, 6% kobiet wystąpiło w roli ekspertów, a 4% w roli polityków komentujących omawiane wydarzenia.

Greta Gober z Centrum Badań Genderowych w Oslo zaprezentowała wyniki badań Międzynarodowego Stowarzyszenia Kobiet w Radiu i Telewizji (IAWRT) mediów publicznych pod kątem reprezentacji płci. W swoim wystąpieniu Równość płci i sprawiedliwość społeczna w mediach publicznych w Polsce porównała obecność kobiet w mediach w kilkunastu krajach świata. Polska pod tym względem zostaje w tyle za Kenią, Tanzanią i Kambodżą.

Według Marcina Chałupki z Krytyki Politycznej, wzmocnienie obecności kobiet w debacie publicznej, a w konsekwencji w instytucjach oraz przedsiębiorstwach zagwarantuje zróżnicowany punkt widzenia na ważne społecznie problemy i sposoby ich rozwiązania oraz uwzględnienie potrzeb innych, niż te tradycyjnie męskie przy tworzeniu strategii centralnych i samorządowych.

Ze wszystkich zaprezentowanych podczas konferencji badań wynika, że udział kobiet w życiu publicznym jest w mediach marginalizowany. Przyczynom niedoreprezentacji kobiet w mediach poświęcony był panel dyskusyjny Jak tworzyć równościowe radio i telewizję? Jego uczestnicy podkreślali, że media najczęściej zapraszają tych samych gości. W roli ekspertów zdecydowanie częściej występują mężczyźni. Zwracano uwagę na fakt, że kobiety-ekspertki są w każdej grupie zawodowej. Nie zajmują jednak najwyższych stanowisk i być może jest to jedna z wielu przyczyn, dla których rzadko pojawiają się w mediach. Uczestnicy debaty zwracali m.in. uwagę na pozamerytoryczne kryteria wybierania kobiet do udziału w programach telewizyjnych, takie jak wiek i wygląd, które gwarantują wysokie wskaźniki oglądalności. Zwracano uwagę, że mężczyzn w taki sposób się nie „cenzuruje”. Wskazano również na częste odchodzenie od merytorycznej jakości debaty na rzecz atrakcyjności i popularności (oglądalności). Dziennikarska rutyna nie powinna wpływać na dobór gości do audycji, bo bardzo spłyca to rzeczywistość, a wzmocnienie obecności kobiet w życiu publicznym jest gwarancją pokazania zróżnicowanego obrazu świata. Uczestnicy podkreślali, że zmiany dotyczące obecności kobiet w mediach są niezbędne. Wskazywali na konieczność podnoszenia świadomości w tej dziedzinie poprzez działania społeczne, warsztaty dla dziennikarzy, kampanie medialne, samoregulacje oraz zmianę prawa.

Potrzeba edukacji dziennikarzy i wzmacnianie kompetencji międzykulturowych oraz walka z krzywdzącymi stereotypami były tematami poruszanymi w trakcie panelu dyskusyjnego poświęconego Różnorodności religijnej, etnicznej, narodowej i językowej w mediach. Eliminowaniu stereotypów powinno służyć prezentowanie w mediach różnych grup społecznych, ich działań i dokonań w sposób bezstronny, pozbawiony emocji, z zachowaniem zasad etyki. Uczestnicy panelu podkreślali, że w procesie promowania kultury i wartości oraz potrzeb mniejszości, a w konsekwencji kształtowania otwartych i tolerancyjnych postaw, bardzo dużą rolę do spełnienia mają media publiczne. Zwracano uwagę na zbyt mało czasu antenowego oraz niekorzystne godziny emisji programów adresowanych do mniejszości etnicznych, narodowych i religijnych.

Po konferencji  prof. Małgorzata Fuszara, Pełnomocniczka Rządu do Spraw Równego Traktowania, sformułowała wnioski i rekomendacje dla  właściwych organów oraz instytucji.
 

Relacja z konferencji na stronie KPRM.