Wyniki konsultacji Zielonej Księgi
28.12.2016
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji od 29 sierpnia do 31 października 2016 r. prowadziła konsultacje społeczne dokumentu „Zielona księga cyfryzacji radia w Polsce”. Opracowanie miało na celu przedstawienie informacji na temat standardu nadawania DAB+, procesu rozwoju radiofonii cyfrowej w krajach europejskich i w Polsce oraz pokazanie szans i zagrożeń związanych z możliwymi zmianami po uruchomieniu cyfrowego odbioru programów radiowych dla odbiorców i nadawców.
Konsultacje miały charakter publiczny. Były skierowane do wszystkich osób i podmiotów, które zechciały się wypowiedzieć w tej sprawie. KRRiT zwróciła się również bezpośrednio z prośbą
o aktywny udział w konsultacjach do instytucji i organizacji, których opinia i wsparcie dla tego procesu wydają się być priorytetowe.
Przewodniczący KRRiT przesłał zaproszenia do konsultacji do:
- instytucji rządowych: Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministra Cyfryzacji oraz Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej;
- nadawców:
- jednostek radiofonii publicznej: Polskiego Radia SA i 17 regionalnych rozgłośni radiowych;
- grup radiowych RMF Sp. z o.o., Eurozet, Time SA, Agora Sp. z o.o.;
- rozgłośni społeczno-religijnych: Radia Maryja, Stowarzyszenia Niezależnych Rozgłośni Katolickich;
- lokalnych rozgłośni radiowych zrzeszonych w Pakiecie Niezależnych;
- organizacji branżowych:Polskiej Izby Radiodyfuzji Cyfrowej, Krajowej Izby Gospodarczej Elektroniki
i Telekomunikacji, Polskiej Izby Komunikacji Elektronicznej;
- operatorów: BCAST Sp. z o.o., Emitel Sp. z o.o., Arkena Sp. z o.o.;
- producentów sprzętu radiowego: Związku Importerów i Producentów Sprzętu Elektrycznego
i Elektronicznego „Cyfrowa Polska”;
- środowisk naukowych: Instytutu Radioelektroniki Politechniki Warszawskiej, Instytutu Łączności, Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej, Katedry Akustyki Politechniki Gdańskiej, Wydziału Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki Akademii Górniczo-Hutniczej, Wydziału Informatyki, Elektroniki i Telekomunikacji Politechniki Poznańskiej, Wojskowej Akademii Technicznej - Wydziału Elektroniki, Systemów Multimedialnych i Multimediów;
- organizacji konsumenckich, organizacji pracodawców oraz organizacji ochrony praw autorskich i pokrewnych: Federacji Konsumentów, Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, Pracodawców Prywatnych LEWIATAN, Stowarzyszenia Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych SAWP, Stowarzyszenia Autorów ZAIKS, Związku Artystów Wykonawców STOART, Związku Pracodawców Mediów Elektronicznych i Telekomunikacji MEDIAKOM, Związku Producentów Audio Video ZPAV.
Głównym celem konsultacji było zebranie opinii i uwag zainteresowanych osób i instytucji w zakresie proponowanych rozwiązań, w szczególności:
-
zasad konwersji analogowo-cyfrowej ogólnopolskich, regionalnych i lokalnych stacji radiowych;
-
sposobu wykorzystania dostępnych zasobów częstotliwości i zagospodarowania multipleksów radiowych;
-
kryteriów i terminu wyłączenia emisji analogowej;
-
udziału w procesie konwersji poszczególnych uczestników rynku radiowego;
-
kampanii informacyjno-promocyjnej;
-
niezbędnych zmian legislacyjnych.
W procesie konsultacji wzięło udział tylko 13 podmiotów:
Instytucje:
- Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej;
Operatorzy i organizacje zrzeszające operatorów:
- Polska Izba Radiodyfuzji Cyfrowej;
- BCast sp. z o.o.;
- Emitel Sp. z o.o.;
Nadawcy:
- Radio Wrocław SA;
- Radia PiK SA – po terminie;
- Grupa Radiowa Agory sp. z o.o. (wypowiedź wspólna);
- Eurozet sp. z o.o. (wypowiedź wspólna);
- Grupa RMF sp. z o.o., sp.k. (wypowiedź wspólna z innymi nadawcami);
Eksperci:
- Jan Beliczyński, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie;
Osoby prywatne:
- Transmisja Łukasz Studencki (działalność gospodarcza);
- Tomasz Kłapsia;
- Osoba zastrzegająca anonimowość.
Wyniki konsultacji w znacznej mierze ogranicza brak reakcji ze strony resortów odpowiedzialnych za politykę audiowizualną, a w szczególności Ministerstwa Cyfryzacji oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także instytucji, które są właściwe w zakresie polityki społecznej jak Ministerstwo Pracy, Polityki Społecznej i Rodziny oraz w zakresie polityki rozwoju kraju, jak Ministerstwo Gospodarki (obecnie Ministerstwo Rozwoju). Na wyniki te negatywny wpływ ma także niewystarczająca reprezentacja nadawców, w tym w szczególności całkowity brak głosu nadawców lokalnych. Konsultacje nie przyniosły również wiedzy na temat stanowiska wobec propozycji rozwoju radiofonii cyfrowej w Polsce ze strony odbiorców (konsumentów) oraz organizacji reprezentujących twórców i autorów.
W opinii dużej części respondentów
Zielona Księga została oceniona jako dokument wartościowy, zawierający wyczerpujące informacje na temat standardu radia cyfrowego DAB+ oraz szczegółowe podsumowanie przebiegu i rezultatów dotychczasowego procesu cyfryzacji. Podmioty te wskazywały na fakt, że zawarte w niej propozycje, mogą być podstawą do dyskusji zmierzającej do opracowania dalszego sposobu rozwoju radiofonii cyfrowej. Zwracano również uwagę na konieczność konstruktywnego włączenia się do tej dyskusji wszystkich uczestników rynku radiowego, w szczególności reprezentantów głównych grup radiowych. W głosach tych pojawiła się także propozycja powołania organizacji, na wzór tych działających w Europie Zachodniej, której celem działania byłoby wspieranie i monitorowanie procesu cyfryzacji.
Odnosząc się do postulatu udziału nadawców w pracach nad projektowaniem strategii dla radiofonii cyfrowej należy podkreślić, że całość dotychczasowych działań KRRiT była prowadzona
z zagwarantowaniem prawa do przedstawiania stanowisk, uwag i zastrzeżeń przez wszystkie zainteresowane podmioty, w tym w szczególności przez przedsiębiorców prowadzących działalność radiową. Świadczy o tym zarówno zaproszenie do udziału w pracach Zespołu ds. cyfryzacji radia powołanego w 2013 r. przez Przewodniczącego KRRiT, którego dorobek w znaczniej mierze posłużył do formułowania zawartości Zielonej Księgi, jak i konsultacje społeczne prowadzone w 2008 i 2010 roku przez Prezesa UKE w sprawie przeznaczenia pasma L, a także przez KRRiT na przełomie lat 2011/2012 na temat konkretnych warunków wdrażania radiofonii cyfrowej.
Zdaniem KRRiT, ostatnia z wymienionych propozycji zasługuje na szczególną uwagę. Organizacje zrzeszające nadawców, operatorów, producentów sprzętu wspierane przez instytucje publiczne takie, jak: regulatorzy audiowizualni i telekomunikacyjni oraz odpowiednie agendy rządowe działają w większości krajów prowadzących proces cyfryzacji radiofonii, w dużym stopniu przyczyniając się do przyśpieszenia rozwoju DAB+ z zachowaniem bezpieczeństwa działalności gospodarczej przedsiębiorców.
Większość opinii przekazanych w trakcie konsultacji odnosi się do otoczenia prawno-strategicznego procesu cyfryzacji. W opiniach wskazywano m.in. na:
-
konieczność opracowania i przyjęcia przez organy państwa narodowej strategii cyfryzacji radiofonii – występuje w pięciu opiniach, w jednym przypadku nakreśla się ścieżkę od Zielonej Księgi, przez Białą Księgę do tzw. Mapy drogowej, tj. szczegółowego planu i schematu działań mających doprowadzić do osiągnięcia zamierzonego celu;
-
konieczność uchwalenia ustawy cyfryzacyjnej - w dwóch opiniach - cyfryzacja powinna być domeną państwa;
-
obniżenie lub całkowita rezygnacja z pobierania przez państwo opłat administracyjnych od nadawców i operatorów (opłata koncesyjna, opłata za używanie częstotliwości) – w czterech opiniach;
-
potrzeba kompleksowej i skoordynowanej kampanii informacyjno-promocyjnej, wzbogacającej wiedzę społeczeństwa o zaletach i konsekwencjach nowej technologii – w trzech opiniach.
Stanowiska te są zbieżne z podejściem KRRiT prezentowanym w Zielonej Księdze.
Pozostałe uwagi to:
-
konieczność opracowania polskiej normy na odbiorniki i zabezpieczenie rynku przed wyrobami niezgodnymi ze standardami - jedna opinia. Ten postulat powinien być realizowany przez Ministerstwo Cyfryzacji na podstawie opracowania KRRiT i uzgodnień międzynarodowych;
-
potrzeba rozwinięcia rynku radiofonii hybrydowej tj. połączenia DAB+ z dostępem do Internetu - w trzech opiniach;
-
konieczne wsparcie dla branży motoryzacyjnej – dwie opinie – jednym z kryteriów powinno być pokrycie sygnałem DAB+ 95 proc. dróg, w tym również tuneli;
-
przeprowadzenie oddzielnych postępowań koncesyjnych na multipleksy krajowe, regionalne i lokalne – trzy opinie – z zachowaniem preferencyjnych warunków dla nadawców lokalnych;
-
promowanie nisko-kosztowego rozwiązania systemów nadawczych dla małych stacji lokalnych – dwie opinie;
-
organizacja recyklingu starych odbiorników - jedna opinia;
-
uzupełnienie kryteriów wyłączenia emisji analogowej o dostępność tanich odbiorników stacjonarnych i samochodowych – jedna opinia.
Zdaniem KRRiT zgłoszone zagadnienia powinny zostać rozważone w dalszych pracach nad rozwojem radiofonii cyfrowej.
Do propozycji zagospodarowania multipleksów i sposobu konwersji stacji analogowych wpłynęło niewiele uwag i dotyczyły one:
a) zbyt dużej liczby programów umieszczanych w jednym multipleksie – dwie opinie;
b) braku realnych możliwości budowy czwartego multipleksu ogólnokrajowego – trzy opinie – oraz bardzo wysokich kosztów jego eksploatacji;
c) powielania programów regionalnych radia publicznego w kilku regionach, które jest drogie
i niczym nieuzasadnione – jedna opinia;
d) faktu, że w analizie dokonano zagospodarowania nieistniejących bloków częstotliwościowych (koniecznych do zaplanowania) – jedna opinia;
e) multipleksu MR-2 dla nadawców lokalnych – wariant A z podziałem obszarów rezerwacji na mniejsze uznano za bardziej korzystny – jedna opinia.
Zdaniem KRRiT rozwiązanie w/w problemów, związanych z zagospodarowaniem multipleksów,
z koniecznymi i możliwymi zmianami w zakresie planów dotyczących istniejących zasobów częstotliwości muszą być przedmiotem indywidualnych konsultacji z nadawcami (przede wszystkim lokalnymi) oraz powinny być rozwiązane w ścisłej współpracy z Urzędem Komunikacji Elektronicznej.
Na odrębne omówienie zasługuje stanowisko trzech największych grup radiowych: Grupa Radiowa Agory Sp. z o.o., Eurozet Sp. z o.o. Grupa RMF Sp. z o.o., s.k.
Podobnie jak w poprzednich publicznych wypowiedziach opinia tych nadawców kwestionuje prezentowane w
Zielonej Księdze zalety naziemnej radiofonii cyfrowej w standardzie DAB+ oraz celowość jej wprowadzania w Polsce z perspektywy rynku koncesjonowanego. Opinia eksponuje zalety obecnie funkcjonującego systemu radiofonii analogowej UKF FM, wskazując jednocześnie, że wyczerpuje on listę zalet przypisywanych radiofonii DAB+, oferując zbliżone możliwości w zakresie ilości i jakości dostępnych usług. Informacje na temat zalet i możliwości radiofonii analogowej nie zostały pominięte w
Zielonej Księdze. Jednakże, jak wynika z samej zasady funkcjonowania standardu DAB+, jak i doświadczeń krajów europejskich zaawansowanych w jego wdrożeniu, możliwości radiofonii cyfrowej są zdecydowanie bogatsze w wymiarze ilościowym i jakościowym. Dotyczy to zarówno różnorodności usług dodatkowych wynikających z jej multimedialnego charakteru, jak i bezspornego ograniczenia zużycia energii, co skutkuje znacznym zmniejszeniem kosztów emisji w przeliczeniu na jeden program radiowy.
Odnosząc się do założeń strategicznych określonych przez KRRiT w omawianym dokumencie nadawcy potwierdzili, zauważoną przez KRRiT, konieczność m.in. określenia wymagań techniczno-eksploatacyjnych dla odbiorników radiowych udostępnionych do sprzedaży w Polsce (rozporządzenia Ministra Cyfryzacji), obowiązków sprzedawców odbiorników radiowych w zakresie informowania klientów o możliwości odbioru programów w DAB+ lub jej braku, konieczność przeprowadzenia skutecznej kampanii informacyjnej z zaangażowaniem instytucji rządowych (analogiczne rozwiązania przyjęto w ustawie o wdrożeniu naziemnej telewizji cyfrowej), stosowne zmiany w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych tak, aby nadawanie w DAB+ nie stanowiło odrębnego pola eksploatacji.
Podobnie, również zdaniem KRRiT, dalsze kroki związane z rozwojem radiofonii cyfrowej powinny zostać poprzedzone przyjęciem Strategii Państwa w tym obszarze. Z takim apelem KRRiT postanowiła się zwrócić do Komitetu Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji[1] z prośbą o włączenie tego obszaru do planu pracy na 2017 rok.
Rozumiejąc obawy nadawców komercyjnych związane z kosztami inwestycji oraz ewentualnym wzrostem konkurencji na rynku reklamowym, KRRiT jednocześnie podkreśla, iż następuje wyczerpanie zasobów częstotliwości w paśmie UKF. Obecnie rozwój pokrycia programami radiowymi w systemie analogowym osiągnął punkt krytyczny. Żadna ze stacji radiowych nie może praktycznie rozwinąć swojego zasięgu bez wpływu o charakterze zakłócającym, skutkującego ograniczeniem dostępności lub pogorszeniem warunków odbioru innych stacji. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że nadawcy radiowi w Polsce kierują do KRRiT wiele wniosków, zarówno związanych z poprawą warunków technicznych użytkowanych stacji nadawczych, jak i o dobór nowych częstotliwości w celu rozszerzenia zasięgu programów lub uruchomienia nowych. W 2015 roku Przewodniczący KRRiT wydał 35 decyzji o zmianie warunków technicznych i oraz udzielił 12 koncesji dla nowych nadawców lokalnych nadawania, a w 13 przypadkach rozszerzył koncesję o nowy nadajnik.
Mimo pełnego wykorzystania zasobów częstotliwości w paśmie UKF pokrycie programami radiowymi na niektórych obszarach Polski jest zdecydowanie ograniczone. O ile mieszkańcy dużych miast mają średnio dostęp do 15 – 25 programów radiowych ( np. w Warszawie 27, Wrocławiu – 21, Poznaniu – 21, Krakowie – 20, Gdańsku – 17 ), to w niektórych miejscowościach wybór ten ograniczony jest do 2 - 3 stacji).
W poniższej tabeli zestawiono procent populacji nie objętej zasięgiem programów ogólnopolskich
PR1 |
PR2 |
PR3 |
PR24 |
RMF FM |
Radio Zet |
Radio Maryja |
7,5% |
28,2% |
6% |
64,7% |
6,7% |
13,4% |
19% |
Dla istotnej części odbiorców niedostępne są również programy wyspecjalizowane, co uwidacznia poniższe zestawienie:
RMF Classic – muzyka klasyczna i filmowa |
78% |
Vox FM – muzyka taneczna |
77 % |
TOK FM – informacje i publicystyka |
73% |
muzo.fm – informacje biznesowe i muzyka jazzowa |
87% |
AntyRadio – aktualne wydarzenia społeczne, styl życia, wydarzenia kulturalne |
69% |
Inicjatywy lokalne (przedsiębiorcy, fundacje i stowarzyszenia, podmioty związane z samorządem) również napotykają na ograniczenia techniczne w uruchamianiu rozgłośni lokalnych. Analizując dostępność samodzielnych programów zawierających tematykę lokalną należy zwrócić uwagę na fakt, że na 74 polskie miasta powyżej 50 tysięcy mieszkańców, w 24 nie działa żaden niezależny nadawca lokalny.
Niepełne zasięgi mają również sieciowe programy lokalne RMF MAXXX (brak nadajnika
w województwach łódzkim, lubelskim, warmińsko – mazurskim), Zet Gold (brak odbioru
w zachodniopomorskim, pomorskim, lubuskim, lubelskim, podkarpackim, małopolskim, opolskim
i podlaskim) Wawa – (w świętokrzyskim, lubelskim, podlaskim , warmińsko-mazurskim, lubuskim, wielkopolskim i śląskim) oraz Złote Przeboje (w warmińsko – mazurskim). Programy te oprócz różnych gatunków muzycznych dostarczają również informacji o tematyce lokalnej.
Zdaniem KRRiT wprowadzenie cyfrowego nadawania programów radiowych stanowi jedyny możliwy sposób uzupełnienia zasięgów programów radiowych i ograniczenie dyskryminacji obywateli w dostępnie do oferty programowej radia w zależności od miejsca zamieszkania.
Po zapoznaniu się z wynikami konsultacji „Zielonej księgi cyfryzacji radia w Polsce” Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji postanowiła skierować do Komitetu Rady Ministrów ds. cyfryzacji zgłoszenie konieczności włączenia do zakresu jego prac problematyki związanej z wdrażaniem radiofonii cyfrowej. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji deklaruje chęć i potrzebę udziału w pracach Komitetu w tym zakresie.
Ponadto KRRiT zamierza:
- prowadzić stały monitoring sytuacji radiofonii cyfrowej w krajach europejskich;
- popularyzować radiofonię cyfrowa DAB+ w Polsce;
- wypracować stanowisko w sprawie rozwoju programów DAB+ w radiofonii publicznej;
- przeprowadzić indywidualne konsultacje z nadawcami w zakresie zgodności potrzeb z propozycjami zawartymi w Zielonej Księdze;
- popularyzować tanie rozwiązania techniczne dla nadawców lokalnych.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji postanowiła również wystąpić do Ministra Cyfryzacji z propozycją opracowania, z wykorzystaniem treści stanowiska KRRiT przyjętego 8 lipca 2014 r., minimalnych wymagań technicznych i eksploatacyjnych dla odbiornika radiofonii cyfrowej DAB+ przeznaczonego dla Polski.
[1]Powołany zarządzeniem Nr 48 Prezesa Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2016 r. (Monitor Polski. Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskie 2016.04.15 poz. 379)