Wybory na urząd Prezydenta RP - przedwyborcze debaty telewizyjne
23.04.2015
Do 2011 roku organizacja i przebieg telewizyjnych debat przedwyborczych nie były prawnie uregulowane. Nadawcy komercyjni oraz Telewizja Polska organizowali debaty z własnej inicjatywy, każdorazowo ustalając samodzielnie zasady ich przeprowadzania.
W 2011 roku Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie uczestniczyła w parlamentarnych pracach legislacyjnych nad projektem ustawy Kodeks wyborczy pomimo, iż znajdowały się tam zobowiązania dla KRRiT do wydania rozporządzeń wykonawczych. Po interwencji u Marszałka Sejmu, KRRiT została zaproszona do udziału w postępowaniu ustawodawczym, ale na ostatnim etapie, praktycznie bez możliwości wpływu na kształt prawa poprzez wyrażane opinie.
Uchwalony przez Sejm 5 stycznia 2011 roku Kodeks wyborczy wprowadził obowiązek organizowania przez Telewizję Polską debat telewizyjnych podczas wyborów:
1) Prezydenta Rzeczypospolitej – pomiędzy kandydatami na ten urząd;
2) do Sejmu – pomiędzy przedstawicielami komitetów wyborczych, które w wyborach do Sejmu zarejestrowały swoje listy kandydatów we wszystkich okręgach wyborczych;
3) do Parlamentu Europejskiego - pomiędzy przedstawicielami komitetów wyborczych, które w wyborach do PE zarejestrowały swoje listy kandydatów we wszystkich okręgach wyborczych (art. 120 § 1 Kodeksu wyborczego
[1]).
Jako organ upoważniony i ustawowo zobowiązany, KRRiT wykonała delegację kodeksową (art. 120 § 2) i określiła zasady oraz tryb przeprowadzania telewizyjnych debat przedwyborczych w
rozporządzeniu z 6 lipca 2011 roku, opublikowanym w Dzienniku Ustaw Nr 146, poz. 878 z 15 lipca 2011 roku.
Rozporządzenie KRRiT regulując obowiązki Telewizji Polskiej jako organizatora debat przedwyborczych, wprowadziło oczywistą w prawie zasadę równego traktowania wszystkich jej uczestników.
Wykonując upoważnienie ustawowe KRRiT określiła w rozporządzeniu zasady przeprowadzania debat telewizyjnych. Do podstawowych należą następujące regulacje:
-
w czasie rzeczywistym musi odbyć się co najmniej jedna 45 - minutowa debata, wyraźnie wyodrębniona w programie, która powinna rozpoczynać się pomiędzy godziną 18.00 a 22.15 w Programie 1 TVP w okresie ostatnich dwóch tygodni poprzedzających dzień wyborów;
-
w przypadku dużej liczby kandydatów (bądź przedstawicieli komitetów wyborczych w wyborach do Sejmu i do PE), Telewizja Polska powinna przeprowadzić odpowiednią liczbę debat, które powinny mieć taką samą formułę programową. Telewizja Polska powinna zapewnić wszystkim uczestnikom równe warunki udziału w debacie poprzez: umożliwienie wzięcia udziału w takiej samej liczbie debat; zapewnienie równego czasu na wypowiedzi; zapewnienie tej samej godziny rozpoczęcia emisji debat z tolerancją ±15 minut;
-
uczestnicy powinni być poinformowani co najmniej na 48 godzin przed emisją debaty o terminie i tematach; uzgadniają oni między sobą dobór uczestników do poszczególnych debat, a w przypadku gdy co najmniej 96 godzin przed emisją pierwszej debaty nie uzgodnią tego, Telewizja Polska przeprowadza losowanie w obecności pełnomocników komitetów wyborczych;
-
debatę przeprowadza się bez udziału publiczności w studiu;
-
Telewizja Polska zobowiązana jest do informowania w zapowiedziach programowych o dniu i godzinie emisji debat.
Po raz pierwszy nowe regulacje prawne zostały zastosowane podczas kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego, kiedy to 14 i 21 maja 2014 roku Telewizja Polska zorganizowała dwie debaty z udziałem przedstawicieli dziewięciu komitetów wyborczych, które zarejestrowały swoje listy we wszystkich okręgach wyborczych. Monitoring przeprowadzony wówczas przez KRRiT wykazał, iż nadawca w obydwu debatach zrealizował wymagania prawne zachowując równowagę w prezentowaniu wypowiedzi przedstawicieli wszystkich ogólnopolskich komitetów wyborczych.
W ostatnich dniach kodeksowe regulacje z 2011 roku wywołały dyskusję komentatorów życia politycznego
. Redaktor Jacek Żakowski pisząc swój felieton wyraził
[2] wątpliwości, czy w tej formule debata spełni swoje funkcje oraz właściwie przedstawi wyborcom kandydatów i ich programy. Dyrektor Andrzej Godlewski polemizując zapewnił, iż transparentne zasady debat, które przygotowuje TVP nie zaszkodzą polskiej demokracji, a telewizja publiczna jest właściwym miejscem tej dyskusji
[3].
* * *
W kampanii wyborczej demokratyczne prawo stworzyło równe możliwości dostępu do anteny wszystkim kandydatom. Wykorzystanie bądź rezygnacja z tej możliwości dotarcia do wyborców jest prawem każdego kandydata. Telewizja Polska, przygotowując debatę, musi godzić formalne wymogi prawne z zasadami dobrego dziennikarstwa oraz społecznymi aspektami swojej misji.
[1] Art. 120. § 1. Telewizja Polska Spółka Akcyjna, zwana dalej „Telewizją Polską”, ma obowiązek przeprowadzenia debat pomiędzy przedstawicielami tych komitetów wyborczych w wyborach do Sejmu lub w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, które zarejestrowały swoje listy kandydatów we wszystkich okręgach wyborczych, a w przypadku wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej – pomiędzy kandydatami. Czas debat nie jest wliczany do czasu antenowego, o którym mowa w art. 117.
§ 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji określi w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Zarządu Telewizji Polskiej, szczegółowe zasady i tryb przeprowadzenia debat, o których mowa w § 1, w tym czas trwania debat i program ogólnokrajowy, w którym debaty będą przeprowadzane, sposób przygotowania i emisji debat, oraz sposób upowszechnienia informacji o terminie emisji debat tak, aby zapewnić poszanowanie zasady równości w prezentowaniu stanowisk i opinii uczestników debaty.
[2] J. Żakowski „Nie upokarzajcie demokracji”, Gazeta Wyborcza z 20.04.2015 roku
[3] A. Godlewski „Czy debata kandydatów na Prezydenta w TVP zagraża demokracji”, Gazeta Wyborcza z 21.04.2015 roku
