KRRiT - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Kampanie wyborcze w audycjach publicystycznych

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji porównała wyniki monitoringów czterech kampanii wyborczych w 2014 r. i 2015 r. w audycjach publicystycznych TVP 1, TVP 2, TVP Info, TVN 24, Polsat News oraz TV Trwam:

• Eurowybory 2014 – 55 godzin i 160 unikatowych wydań audycji wyemitowanych w dniach 10-23 maja 2014 r.;

• Wybory samorządowe 2014 – 50 godzin i 101 unikatowych wydań audycji wyemitowanych w dniach 1-14 listopada 2014 r.;

• Wybory prezydenckie 2015, I tura – 70 godzin i 160 unikatowych wydań audycji wyemitowanych w dniach 24 kwietnia - 8 maja 2015 r.;

• Wybory prezydenckie 2015, II tura – 70 godzin i 185 unikatowych wydań audycji wyemitowanych w dniach 11 - 22 maja 2015 r.;

• Wybory parlamentarne 2015 – 100 godzin i 210 unikatowych wydań audycji wyemitowanych w dniach 10 - 23 października 2015 roku.

Analiza czterech kampanii wykazała trendy i zjawiska, które mają charakter powtarzalny we wszystkich badanych okresach wyborczych obejmujących w sumie dziesięć tygodni kampanii wyborczych na przestrzeni dwóch lat. Do zjawisk tych należą:

• wysoki poziom nasycenia dyskusji tematyką dotycząca samej kampanii, niemającą istotnych walorów poznawczych i informacyjnych dla widzów;

• stałe trendy w prezentowaniu poszczególnych partii;

• stabilność realizacji wskaźników misji publicznej;

• powtarzalne wzorce zachowań dziennikarskich;

• problemy z ekspozycją kobiet.

Tematyka autoreferencyjna

W badanych kampaniach (z wyjątkiem kampanii samorządowej) widoczna przeważająca dominacja tematyki (ok. 50 proc. czasu) dotyczącej samej kampanii wyborczej i jej medialnych obrazów: oceny szans poszczególnych kandydatów i komitetów w wyborach, komentarzy do wystąpień w kampanii wyborczej, komentarzy do wydarzeń aranżowanych przez komitety wyborcze i kandydatów (konferencje, wywiady, konwencje wyborcze), prognoz wpływu poszczególnych działań kampanijnych na wynik wyborów oraz prezentowanie i omawianie sondaży wyborczych.

Kolejnym zjawiskiem wpływającym na kształt tematyki kampanii wyborczej jest zjawisko interferencji tematycznej, czyli afery i skandale (np. pobicie posła Wiplera, afera madrycka, afera podsłuchowa), bieżące wydarzenia społeczne i polityczne o charakterze kryzysowym lub nadzwyczajnym (np. zamieszki podczas Marszu Niepodległości, omawiane i komentowane w kontekście wpływu na kampanię wyborczą).

 
 
Stacją mającą relatywnie najlepsze proporcje, jeśli chodzi o udział wyborczej tematyki merytorycznej jest TV Trwam, w której regularnie powtarza się niższa niż w pozostałych stacjach proporcja nasycenia tematyką autoreferencyjną.

Ekspozycja komitetów wyborczych

W badanych audycjach można było zauważyć podobieństwo w pokazywaniu przez poszczególne stacje komitetów wyborczych i kandydatów niemal w każdej kampanii:

•   TVP (TVP 1 + TVP 2 + TVP Info) – wysoka ekspozycja PiS i PO – z przewagą PO, a także grupy ekspertów;

•   TVP 1 – wyrównana ekspozycja różnych stronnictw;
•   TVP 2 – przewaga ekspozycji grupy polityków PO, SLD i Solidarnej Polski;
•   TVP Info – wysoka ekspozycja PiS i PO – z przewagą PO, a także grupy ekspertów; wyraźna ekspozycja mniejszych stronnictw.

• Polsat News – skupienie na spolaryzowanej osi sporu PiS–PO, wysoka ekspozycja SLD i Europy Plus, widoczny udział mniejszych stronnictw.

• TV Trwam – dominacja grupy polityków PiS, widoczna ekspozycja Solidarnej Polski i grupy ekspertów.

• TVN 24 – przewaga grupy ekspertów, widoczne skupienie na spolaryzowanej osi sporu PiS–PO, z przewagą PO.

 
Analiza audycji publicystycznych pozwoliła na wyodrębnienie czterech modeli pluralizmu:

Pluralizm zrównoważony – ekspozycja partii bardziej wyrównana niż wynikałoby to z sondaży, procentowo nieco wyższa ekspozycja mniejszych komitetów wyborczych.

Pluralizm spolaryzowany – ekspozycja partii skupiona na dwóch największych rywalizujących stronnictwach politycznych; mniejsza niż w modelu zrównoważonym ekspozycja małych stronnictw.

Pluralizm zawężony – ekspozycja tylko jednej partii, komitetu wyborczego lub grupy partii o zbliżonych programach politycznych, często tworzących koalicję.

Dyskurs ekspercki – wyraźna przewaga ekspozycji grupy ekspertów (badaczy, dziennikarzy, publicystów, komentatorów niebędących aktywnymi politykami i niekandydujących w wyborach).


Analiza poszczególnych kampanii wyborczych w mediach wykazała również nieco wyższą ekspozycję przedstawicieli PSL i SLD w telewizji publicznej (3 z 5 badanych kampanii), brak ekspozycji polityków PiS w badanych programach TVP 2 (decyzja sztabu wyborczego PiS), spadającą w kolejnych kampaniach ekspozycję partii innych niż PiS w TV Trwam, powolną reakcję nadawców na powstawanie nowych stronnictw politycznych.

Realizacja wskaźników misji publicznej

KRRiT przeprowadziła również analizę audycji publicystycznych na podstawie art. 21 pkt. 1 Ustawy o radiofonii i telewizji, który określa misję nadawcy publicznego. Uwzględniając wnioski i uwagi nadawców, w badaniach porównawczych wzięto pod uwagę: pluralizm, bezstronność, wyważenie i jakość warsztatową.

Kryteria misji publicznej najlepiej wypełniały Polsat News i TVP 1. Wysokie wartości (chociaż zmienne) w badaniu uzyskały też TVN 24 i TVP Info. W najmniejszym stopniu kryteria te realizowała Telewizja Trwam (zapraszając wyłącznie gości ideowo bliskich stacji) oraz TVP 2 (należy pamiętać, że w przypadku TVP 2 kwalifikowano do badań tylko wydania audycji Tomasz Lis na żywo)[1].

 

Wzorce aktywności dziennikarskiej na poziomie anten

Na podstawie danych opisujących zachowanie dziennikarzy (częstotliwość zadawanych pytań, sposób przerywania wypowiedzi gości, rodzaj zadawanych pytań) można wyróżnić wzorce różnicujące poszczególne anteny. Wzorce te powtarzają się w niemal wszystkich kampaniach objętych monitoringiem na przestrzeni dwóch lat, co wskazuje na ich dużą trwałość w polityce nadawców. Szczególną stabilnością cechują się trzy wzorce:

• dla TV Trwam – opiera się on na spokojnym stylu prowadzenia dyskusji z dużą liczbą pytań o informację skierowanych do gości, a także niską częstotliwością przerywania wypowiedzi gości, co przekłada się na płynniejszy odbiór i poczucie uporządkowania dyskusji;

• dla TVP Info – styl tej stacji cechuje się wyważeniem zarówno wskaźników aktywności dziennikarza, jak też zrównoważeniem liczby pytań o opinię i informację. W badanych kampaniach przeważa lekkie wychylenie w kierunku nieco niższej od średniej aktywności dziennikarskiej, liczba pytań o informację cechuje się zaś minimalnie większą zmiennością, wahając się od poziomu średniego dla kampanii parlamentarnej i prezydenckiej do poziomu wysokiego dla kampanii samorządowej;

• dla TVN 24 – styl tej stacji cechuje się stabilnością i stałym wychyleniem w kierunku zachowań aktywnych, kontrolujących dyskusję (przerywanie wypowiedzi, dopytywanie), a także dużym natężeniem pytań o opinię kierowanych do gości audycji.

Pozostałe badane stacje cechuje wyższa zmienność na przynajmniej jednym z wymiarów używanej typologii:

• TVP 1 – stabilnie wyższa od średniej aktywność, zróżnicowane natężenie pytań

o informację/opinię;

• Polsat News – stabilnie niższa od średniej aktywność, zróżnicowane natężenie pytań o informację/opinię;

• TVP 2 – bardzo duże zróżnicowanie w zakresie obu parametrów.

Poniższy wykres w syntetyczny sposób zestawia uśrednione dla poszczególnych kampanii wskaźniki aktywności dziennikarzy. Gwiazdką zostały oznaczone style szczególnie stabilne i cechujące się małą zmiennością w poszczególnych kampaniach
 

Ekspozycja kobiet

Niepokojące jest stałe zjawisko niskiej ekspozycji kobiet-gości w badanych audycjach. Wskaźnik frekwencji kobiet dla wszystkich stacji waha się między 12 a 17 proc. czasu ekspozycji gości. Zjawiska tego nie tłumaczy ani struktura list wyborczych, ani rola kobiet w poszczególnych partiach. Wybory parlamentarne wykazały, że nawet obecność kobiet jako liderek trzech największych komitetów nie przekłada się na łączny wzrost ekspozycji kobiet w badanych audycjach.