Leki a suplementy diety w reklamach

25.04.2016
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji przeprowadziła analizę i monitoring rynku reklam produktów zdrowotnych i leków w programach telewizyjnych.
grafika dłoni z lekami
Celem raportu było uzyskanie informacji o rynku produktów zdrowotnych i leków reklamowanych w programach telewizyjnych, dotyczących zarówno liczby rozpowszechnianych reklam produktów zdrowotnych i leków, jak i danych o zmianach, jakim ten rynek podlegał na przestrzeni ostatnich lat. Przeprowadzona analiza, w części jakościowej zawiera również rozważania dotyczące właściwej ochrony widza, sprawdza czy zawarte w przekazach handlowych informacje o produktach nie naruszają obowiązujących w tej kwestii przepisów.

Analiza ilościowa została przeprowadzona na podstawie danych telemetrycznych dotyczących spotów reklamowych wyemitowanych w czterech uniwersalnych programach telewizyjnych: TVP 1, TVP 2, Polsat, TVN, w dwóch programach skierowanych do małoletnich: TVP ABC, Mini Mini+ oraz w trzech kanałach tematycznych: TVN Meteo Activ (wcześniej TVN Meteo), TVN Style i Polsat Cafe.

Objęła przekazy handlowe: produktów leczniczych, suplementów diety, wyrobów medycznych, środków spożywczych wzbogaconych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia i kosmetyków (m. in.  środków do higieny i pielęgnacji). Definicje poszczególnych kategorii znajdują się w Raporcie. Instytucją regulującą rynek produktów leczniczych i wyrobów medycznych jest Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych i Produktów Biobójczych. Rynek suplementów  diety, środków spożywczych wzbogaconych i specjalnego przeznaczenia oraz kosmetyków, np. środków do higieny i pielęgnacji, podlega Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu. Nadzór nad całością sprawuje Ministerstwo Zdrowia.

Od roku 1997 do roku 2015 liczba reklam z sektora produkty zdrowotne i leki wzrosła blisko 20 razy, tj. – 1998 proc. podczas gdy ogólna liczba reklam wzrosła trzykrotnie. W 1997 r. przekazy handlowe produktów zdrowotnych i leków stanowiły 4,6 proc. wszystkich przekazów, w 2015 r. już prawie co czwarta reklama wyemitowana w TVP 1, TVP 2, TVN i POLSAT była przekazem handlowych produktów zdrowotnych i leków (24,7 proc.).
 
Dodatkowo zbadano liczbę reklam w programach skierowanych do małoletnich: Mini Mini+ (dane od 2010 r.) i TVP ABC (od 2014 r.). Dane z 2015 roku dotyczą okresu 1 stycznia - 30 września 2015.

W 2010 roku w Mini Mini+ wyemitowano 1 853 reklam produktów zdrowotnych i leków (7,67 proc. wszystkich reklam). W kolejnych latach zaobserwowano spadek reklam tej grupy produktowej. W trzech pierwszych kwartałach 2015 roku wyemitowano 1 281 reklam (3,7 proc. wszystkich reklam).
Niepokojące są wyniki analizy emisji reklam produktów zdrowotnych i leków w TVP ABC. W 2014 roku wyemitowano tam 10 406 przekazów handlowych produktów zdrowotnych i leków (8,7 proc.), a w trzech kwartałach 2015 roku wyemitowano ich 16 441, co stanowi 14,5 proc. wszystkich reklam.
 
W programach tematycznych promujących zdrowy styl życia – TVN Style, TVN Meteo Activ i Polsat Cafe liczba reklam produktów i leków co roku wzrasta. W 2010 r. wyemitowano 75 347 takich przekazów (14 proc. wszystkich emitowanych reklam), a w 2014 r. 119 749 reklam (17,1 proc.)

Analizie jakościowej poddano przekazy handlowe produktów zdrowotnych i leków wyemitowane w dniach 5-11 października 2015 r. w badanych programach. Nadano ich łącznie 7 711.

Raport jednoznacznie dowiódł, że pojawiają się nowe kategorie produktów, co jeszcze bardziej utrudnia odbiorcom zrozumienie przekazu. Oprócz produktów leczniczych reklamowane są suplementy diety, wyroby medyczne, środki spożywcze wzbogacone i środki spożywcze specjalnego przeznaczenia. 

Oprócz wzrostu liczby reklam produktów zdrowotnych i leków, w tym również w programie dla dzieci nadawcy publicznego, niepokojące jest również wykorzystywanie w reklamie dualizmu produktu, czyli istnienia pod tą samą lub zbliżoną nazwą zarówno produktu leczniczego jak i suplementu diety,  co sugeruje podobne działanie i może wprowadzać widzów w błąd.

Leki, które są dostępne bez recepty (tylko takie mogą być reklamowane) są oznakowanie w sposób wymagany prawem: zawierają ostrzeżenia w postacistosownego komunikatu, który jest również odczytywany przez lektora. Żaden produkt leczniczy nie był prezentowany przez osoby znane publicznie czy też osoby posiadające wykształcenie medyczne czy farmaceutyczne, przekazy handlowe informują także o przeznaczeniu specyfiku, sposobie działania reklamowanego preparatu czy też szybkości działania preparatu.

Reklamy różnego rodzaju farmaceutyków i produktów leczniczych odwołują się natomiast często do autorytetu lekarza lub farmaceuty, co może stanowić nadużycie zaufania odbiorcy.

Raport znacznie surowiej ocenił jakościowe aspekty reklamy suplementów diety: większość reklam suplementów diety ukrywa swoje prawdziwe pochodzenie. Tylko cztery z 32 preparatów zawierały informację słowną, że mamy do czynienia z suplementem diety, a nie z lekiem. W pozostałych przypadkach, informacja zwykle była nieczytelna (używano małej czcionki często niezbyt wyróżniającej się z tła, napis często był elementem pokazywanego opakowania lub umieszczano go  równolegle do krótszego boku ekranu). Informacje o dawkowaniu, pochodzeniu produktu, składzie czy przeciwskazaniach zwykle są także nieczytelne i mogą przypominać napisy, które znajdują się obowiązkowo na reklamach preparatów leczniczych, co może wprowadzać w błąd konsumenta.

Reklama wyrobów medycznych może budzić najwięcej wątpliwości. Sposób ich przedstawienia często sugeruje, że mamy do czynienia z preparatem leczniczym. W monitorowanej tygodniowej próbie odnotowano, że w 6 z 11 reklam prezentujących wyrób medyczny wykorzystano postać lekarza czy farmaceuty lub pokazywana sytuacja miała miejsce w gabinecie lekarskim, stomatologicznym czy aptece.

Często też w reklamach produktów medycznych pojawiały się określenia związane z procesem leczenia: „dostępny w aptece”, „przełom w leczeniu”, „zwalczanie infekcji”, „moim pacjentkom”.

Jedna z reklam wyrobu medycznego o nazwie Detusan wzbudziła poważne zastrzeżenia środowiska medycznego. Zdaniem lekarzy to zachęta do ignorowania objawów choroby, jaką może wywołać palenie papierosów. Badania wskazują na niewystarczający poziom wiedzy w zakresie rozróżniania produktów leczniczych od suplementów diety (zwłaszcza, co do charakteru i właściwości tych produktów). Podobnie jest z odróżnianiem wyrobów medycznych czy środków spożywczych specjalnego przeznaczenia.

Mając na uwadze troskę o zdrowie i bezpieczeństwo polskich konsumentów, niezbędne wydaje się podjęcie działań, mających na celu, po pierwsze właściwe edukowanie konsumentów w zakresie przeznaczenia tej kategorii produktów, a po drugie rzetelne informowanie o właściwościach reklamowanych produktów. Deficyt wiedzy po stronie konsumentów może być wykorzystywany przez nieuczciwych reklamodawców.

Raport prognozujący rozwój rynku suplementów diety przewiduje stały wzrost jego wartości, co oznacza coraz więcej kampanii reklamowych w mediach.

Ilością i treściami reklam farmaceutyków, suplementów diety i innych produktów medycznych jest zaniepokojonych wiele instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, dlatego 25 listopada 2015 r. rozpoczęła się, zainicjowana przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów akcja edukacyjna mająca na celu informowanie konsumentów o rzeczywistych właściwościach tych produktów. W ramach akcji powstał poradnik „Co warto wiedzieć o suplementach diety” dostępny na stronie GIS.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji uczestniczy w pracach grupy dwunastu instytucji mających na celu lepszą ochronę konsumentów przed nierzetelną lub niezgodną z prawem informacją o produktach zdrowotnych i lekach w mediach.

Emisja przekazów handlowych produktów zdrowotnych leków w programach telewizyjnych

Materiały powiązane

Aktualności

Newsletter

Powrót na górę strony
Adres Biura
Adres biura KRRiT
Siedziba i Biuro KRRiT Wydział Abonamentu RTV

Skwer kard. S. Wyszyńskiego 9

01-015 Warszawa

NIP: 521 27 99 708

REGON: 010182401
fax. 22 597 31 80

 

ul. Sobieskiego 101
00-763 Warszawa

Numer infolinii: 22 597 31 01

X Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę na ich zapis lub wykorzystanie. Polityka prywatności i wykorzystywania plików cookies
Akceptuję politykę prywatności i wykorzystywania plików cookies w serwisie