KRRiT - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Kompetencje cyfrowe polskich nastolatków i ich rodziców oraz nauczycieli

Badania te powstały m.in. na zamówienie Fundacji Orange i Orange Polska, a także w ramach projektu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego; ich wyniki zostały zaprezentowane na konferencji „Pobierz wiedzę. Wyzwania dla edukacji w świetle badań kompetencji cyfrowych młodzieży i dorosłych”, która odbyła się 11.12.2013 r. na Uniwersytecie Warszawskim pod patronatem Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Szerokiego Porozumienia na rzecz Umiejętności Cyfrowych Polaków.  
Do pobrania udostępniono 2 raporty oraz prezentacje dotyczące:
·         nowych mediów w polskiej szkole; metodologia i wyniki badań; projekt zrealizowany przez Polskie Bractwo Kawalerów Gutenberga we współpracy z Instytutem Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW, koordynacja merytoryczna - dr J. Jasiewicz;
·         kompetencji cyfrowych nauczycieli; przegląd badań i standardów kształcenia kompetencji cyfrowych w Europie i na świecie, dr hab. M. Kisilowska;
·         kompetencji cyfrowych młodzieży w Polsce; D. Drabik, Fundacja Orange, H. Tuszyński, Orange Polska; badanie przeprowadzone przez TNS Polska na zlecenie Orange Polska na losowej, reprezentatywnej próbie 600 osób w wieku 14-18 lat  oraz jednym z rodziców w gospodarstwach domowych posiadających dostęp do internetu;
·         faktów i mitów o uczniach i nauczycielach w świetle wyników badań; dr J. Jasiewicz, IINSB UW, E. Krupa, Fundacja Orange.
 
Nowe media w polskiej szkole

Cele projektu:

- określenie stanu kompetencji cyfrowych polskich nauczycieli;
- określenie realnego dostępu do nowych technologii w szkołach oraz zakresu ich wykorzystania;
- określenie postaw nauczycieli wobec ICT;
- określenie, w jaki sposób szkoła przygotowuje młodzież do korzystania z nowych technologii oraz jaką rolę w tym procesie odgrywają biblioteki szkolne.

Główne wnioski:

- szkoły są dobrze wyposażone w podstawowe urządzenia (90,3 % nauczycieli może korzystać z tego sprzętu w czasie lekcji), ale brakuje urządzeń mobilnych;
- internet jest w szkołach powszechnie dostępny, ale uczniowie mogą z niego korzystać w ograniczonym zakresie;
- biblioteka jest dla uczniów miejscem, gdzie mogą korzystać z internetu, a bibliotekarze odnajdują swoją rolę w edukacji informacyjnej;
- nauczyciele powszechnie korzystają z poczty elektronicznej i wyszukiwarek, ale w niewielkim stopniu wykorzystują potencjał nowych mediów do komunikacji z uczniami;
- poziom przygotowania do wykorzystywania nowych technologii ma wyraźny wpływ na ocenę przydatności komputerów i internetu w nauczaniu;
 
Kompetencje cyfrowe młodzieży w Polsce (14-18 lat)

Polskie cyfrowe podwórko
Internet jest stałym elementem codziennego życia młodzieży. Trzy czynności, na które polskie nastolatki przeznaczają najwięcej czasu to „3 x S”: sen – 33%, szkoła – 40% i surfowanie po internecie – 10%. Polska młodzież spędza w internecie średnio 2,5 godz. dziennie (ponad 5 godzin – mieszkańcy miast pow. 20 tys. mieszkańców), nie wyobraża sobie dnia bez portalu społecznościowego (tylko 12% polskich nastolatków nie ma konta na Facebooku, 62% jest na Facebooku codziennie), e-maila, czy multimediów, z tym, że częściej spotykane są tu postawy pasywne i odtwórcze niż aktywne i twórcze: młodzież np. woli czytać niż pisać blogi, podobnie z korzystaniem z for internetowych (nastolatki wolą je czytać niż aktywnie z nich korzystać, co jest domeną bardziej doświadczonych użytkowników), a na portalach społecznościowych częściej komentują i oceniają aktywność innych niż sami dostarczają treści.   

Młodzież i rodzice a internet

Mimo, iż co najmniej 80% polskich nastolatków bardzo wysoko ocenia swoje kompetencje cyfrowe, to np. tylko 2% przebadanych młodych osób spontanicznie użyło operatorów logicznych wykonując proste ćwiczenie związane  z wyszukaniem informacji, a aż 66% nie zna i nie korzysta z programów do edycji zdjęć, muzyki czy wideo. Póki co, w dalszym ciągu jednak to dzieci uczą rodziców korzystania z nowych technologii (aż ¾ rodziców ocenia swoje kompetencje w tym zakresie gorzej niż kompetencje swoich dzieci). W tym kontekście nie dziwi zatem fakt, że ponad połowa rodziców (52%) w żaden sposób nie kontroluje poczynań swoich dzieci w internecie, rzadko wspólnie z nimi korzysta z internetu, a jeszcze rzadziej wymienia się z nimi doświadczeniami. Sytuacja ta powoduje również, że tam, gdzie poziom kompetencji cyfrowych rodziców jest wyższy od poziomu kompetencji dzieci, a rodzice potrafią i chcą je inspirować, uczyć i dzielić się z nimi swoją wiedzą i umiejętnościami, tam znacznie rośnie cyfrowa przewaga dzieci nad rówieśnikami (patrz też poniżej). W przeciwieństwie do dzieci, większość rodziców nie korzysta z internetu tak często jak oni (50% rodziców z dużych miast korzysta z internetu codziennie, na wsi i w mniejszych miastach – 31%). Rodzice dużo rzadziej niż dzieci mają też  konto na Facebooku (33% kontra 88%) i traktują to jako dodatek, a nie codzienność. Ich aktywność internetowa jest dużo bardziej pragmatyczna, podczas gdy dzieci – bardziej nastawiona na rozrywkę. Rodzice najpewniej czują się w obszarze wyszukiwania informacji i korzystania z internetu, gorzej – w tworzeniu i edytowaniu tekstu w dedykowanych programach, unikaniu zagrożeń związanych z internetem czy tworzeniu prezentacji graficzno-opisowych. Rodziców niepokoją pewne kwestie związane z internetem, zwłaszcza kwestia ochrony danych i prywatności (57%), ale jednocześnie doceniają oni możliwość kontaktów i wolność wypowiedzi.
Młodzież w stosunku do rodziców ma największą przewagę w korzystaniu z sieci, najmniejszą – w ocenie wiarygodności danych. Badania pokazały też, że z wiekiem zainteresowania cyfrowe młodzieży ulegają zmianom. Internet jest pomocny w nauce zwłaszcza dla mieszkańców mniejszych miejscowości, szczególnie w gimnazjum i liceum, uczniowie zgodnie też twierdzą, że jest pomocny w nauce języków obcych, jednocześnie sami rzadko odwiedzają obcojęzyczne strony internetowe i to mimo znajomości języków obcych (choć pewna pozytywna zmiana daje się zaobserwować wraz z wiekiem).

Dlaczego jedni potrafią więcej niż inni?

Badanie jakościowe odpowiada, że inspiracja, pasja i cyfrowi przewodnicy to klucz do sukcesu i element przewagi nad innymi. Badanie ilościowe wskazuje natomiast na kilka zależności będących efektem oddziaływania wielu zmiennych. Więcej na temat badan ilościowych i jakościowych - patrz wykresy poniżej - źródło: Kompetencje cyfrowe młodzieży w Polsce, Daria Drabik, Fundacja Orange, Hubert Tuszyński, Orange Polska; dostępne na pobierzewiedze.pl

Fakty i mity o uczniach i nauczycielach

Mity	Fakty
Nauczyciele nie korzystają z komputera i internetu (korzysta 99,8% badanych)	Internet i nowe media są w szkole potrzebne (64% badanych nauczycieli twierdzi, że nowe media to szansa na uczynienie nauki ciekawszą i łatwiejszą; 66% - że korzystanie z ICT wzbogaca wiedzę uczniów; 58% - że dostęp do internetu to szansa na rozwijanie zainteresowań i pasji uczniów)
Nauczyciele nie czują się przygotowani do korzystania z nowych technologii w pracy (94% badanych ocenia, że są do  tego przygotowani)	Zdaniem uczniów nauka bez internetu nie jest możliwa (dla 60% badanych uczniów internet to główne źródło informacji przy nauce i odrabianiu lekcji; dla 72% - nauka bez internetu byłaby dużo trudniejsza,  a dla 65% - o wiele bardziej nudna)
Zdaniem nauczycieli korzystanie z nowych technologii jest niekorzystne (tylko 18% badanych nauczycieli uważa, że ICT utrudnia pracę nauczyciela, a 17% - że podważa autorytet nauczyciela, jednak już 46% uważa, że komputery i internet przeszkadzają w nauce podstawowych umiejętności, które powinny być przekazywane w szkole)	Praktyczne rozwiązania nie idą w parze z deklaracjami nauczycieli: nowe media powinny być wykorzystywane na zajęciach pozalekcyjnych (…), a do praktyk dydaktycznych komputery i internet powinny być wprowadzane z umiarem
Młodzi wykorzystują internet tylko do rozrywki (98% badanych poszukuje informacji i zdobywa wiedzę)	Nauczyciele rzadko zadają prace domowe wymagające korzystania z nowych technologii (33,8% - kilka razy w miesiącu, 45,8% - raz, dwa razy na semestr; 20,5% - wcale)
Młodzi szukają tylko banalnych treści (68% badanych szuka informacji potrzebnych do nauki i odrabiania lekcji)	Nauczyciele nie wykorzystują potencjału komunikacyjnego sieci, szczególnie w aspekcie społecznościowym (21%)
	Dla młodzieży aspekt społecznościowy internetu to codzienność (52% badanych sprawdza swój profil raz dziennie lub kilka razy dziennie; 28% korzysta z czatów/komunikatorów; 24% - przesyła/dzieli się linkami z innymi…)

Źródło: Kto komu nauczycielem w cyfrowym świecie, Fakty i mity o uczniach i nauczycielach w świetle wyników badań, Justyna Jasiewicz, IINSB UW, Ewa Krupa, Fundacja Orange; dostępne na pobierzewiedze.pl
 
Jak wzmacniać kompetencje cyfrowe młodych?

Zdaniem autorów, kluczową rolę pełnią tu cyfrowi przewodnicy (rodzice, nauczyciele, bibliotekarze, animatorzy, rówieśnicy, itp.) oraz dostępność cyfrowych narzędzi i sposobów ich wykorzystania zarówno w edukacji formalnej jak i nieformalnej.
 
Opracowanie Ewa Murawska-Najmiec na podstawie www.pobierzwiedze.pl