Przewodniczący KRRiT podczas kampanii "Abonament, to się opłaca", fot. Jan Bogacz/TVP (1 z 2)
Efektywny pobór opłat abonamentowych (wzrost ściągalności do ok. 80 proc.) umożliwiłby mediom publicznym stabilne funkcjonowanie: realizację misji i dynamiczny rozwój technologiczny. Pozwoliłby też na ograniczenie udziału mediów publicznych w rynku reklamowym, co byłoby również korzystne dla nadawców komercyjnych.
Zgodnie z ustawą o radiofonii i telewizji a także ustawą o opłatach abonamentowych, KRRiT ustala wysokość opłaty abonamentowej i dzieli wpływy pomiędzy spółki publicznej radiofonii i telewizji. Rada rozpatruje również wnioski o umorzenie lub rozłożenie na raty zaległości abonamentowych oraz, wraz z właściwym ministrem do spraw łączności, określa sposób rejestracji odbiorników rtv.
Opłata abonamentowa jest prawnym obowiązkiem każdego gospodarstwa domowego (poza osobami zwolnionymi, np. tymi które ukończyły 75 lat) i każdej firmy, w których znajdują się odbiorniki radiowe lub telewizyjne.
Cała kwota uzyskanego abonamentu jest przeznaczana na realizację misji nadawców publicznych w Polsce. Z abonamentu utrzymywane jest więc zarówno publiczne radio (Polskie Radio i 17 spółek regionalnych rozgłośni radiowych jak i Telewizja Polska oraz jej 16 ośrodków lokalnych.
Płacąc abonament otrzymujemy też dostęp do naziemnej telewizji cyfrowej, czyli do około 20 wysokiej jakości programów (czytaj więcej).
Abonament na świecie
W Polsce opłaty abonamentowe należą do najniższych w Europie i wynoszą ok. 45 euro. W Niemczech jest to 200 euro, a w Wielkiej Brytanii opłata, jedynie za abonament telewizyjny, wynosi 199 euro.
Modele finansowania nadawców publicznych (liczba krajów), źródło: Analiza Biura KRRiT nr 5/2007, grudzień 2007 (więcej w Informacji KRRiT za rok 2011: kliknij)
We wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej z wyjątkiem Luksemburga istnieją nadawcy publiczni, którzy w większości przypadków cieszą się dużą popularnością. System poboru abonamentu jest różnie rozwiązany w poszczególnych państwach. W wielu przypadkach nadawcy publiczni są bezpośrednio zaangażowani w proces zbierania opłaty abonamentowej (np. DR w Danii czy NRK w Norwegii) lub też odbywa się to pośrednio poprzez specjalnie powołane spółki zależne (np. GIS w Austrii czy RIKAB w Szwecji).
Rola ta przypada także urzędom pocztowym (np. Czechy, Irlandia, czy Słowacja), regulatorom rynku (np. FICORA w Finlandii) czy wreszcie prywatnym firmom (np. Szwajcaria i Wielka Brytania). Wymienione podmioty posiadają także w większości przypadków uprawnienia związane z monitorowaniem oraz kontrolą poziomu ściągalności abonamentu i mogą w skrajnych przypadkach nakładać kary pieniężne lub kierować sprawy do sądu.
Często wyposażone są w specjalną aparaturę umożliwiającą zidentyfikowanie osób uchylających się od płacenia abonamentu (np. w Danii, Wielkiej Brytanii). Środki abonamentowe nie zawsze trafiają bezpośrednio do budżetów nadawców publicznych. W wielu krajach są one dzielone przez instytucje państwowe lub zasilają różnego rodzaju fundusze (np. w Finlandii) i stamtąd trafiają do beneficjentów. Nie zawsze środki abonamentowe przeznaczane są jedynie na działalność nadawców publicznych.
W niektórych krajach zasilają one także budżety regulatorów rynku (np. krajowi regulatorzy rynku w Niemczech czy OFCOM w Szwajcarii), władze lokalne (Austria) lub są w określonej ilości przekazywane innym nadawcom spełniającym specyficzne warunki (np. Irlandia czy Szwajcaria). Mimo różnic w zorganizowaniu systemów abonamentowych w poszczególnych państwach, kwestia ściągalności abonamentu pozostaje wspólnym problemem. Odsetek osób uchylających się od płacenia abonamentu w większości państw wynosi w przybliżeniu 10 proc., choć na przykład w Finlandii i Wielkiej Brytanii procent ten jest niższy.
Wpływy abonamentowe w latach 1994-2011, źródło: opracowanie własne Biura KRRiT
Działania KRRiT: sfera informacyjna
Na przeciwległym biegunie jest przykład Polski, gdzie regularnie abonament płaci tylko około 40 proc. gospodarstw domowych. Celem kampanii informacyjnych współorganizowanych przez KRRiT jest zmiana tej sytuacji.
W roku 2011 Krajowa Rada wraz ze spółkami publicznego radia i telewizji stworzyła kampanie informacyjną "Abonament, to się opłaca". Założeniem kampanii było pokazanie, jak ważna jest opłata abonamentowa dla istnienia mediów publicznych i jak wiele z niej otrzymują widzowie i słuchacze. W akcję zaangażowały się najbardziej rozpoznawalne twarze i głosy publicznej telewizji i radia (czytaj więcej).
Jeden z elementów wizerunkowych kampanii
Kolejną jeszcze szerszą akcją informacyjną była przeprowadzona na przełomie 2011 i 2012 roku wraz ze Związkiem Pracodawców Mediów Publicznych kampania „Polska numerem 1, w Europie. Włącz się”. Składały się na nią spoty telewizyjne i radiowe, emitowane w całej Polsce. Powstała również strona internetowa www.placeabonament.pl, za pomocą której można dowiedzieć się, jak łatwo zarejestrować odbiornik i opłacić abonament.
Obie kampanie współtworzyła KRRiT, wspierając je merytorycznie i nadzorując proces ich powstawania.
Widok strony głównej www.placeabonament.pl
Jeden ze spotów kampanii
Krajowa Rada zorganizowała też szereg konferencji i spotkań, dotyczących problematyki abonamentu. Najważniejszą była konferencja „Modele mediów publicznych w Polsce i Europie”, która odbyła się 1 marca 2012 r. z udziałem międzynarodowych ekspertów i we współpracy z Telewizją Polską, Polskim Radiem, Komitetem Obywatelskim Mediów Publicznych i Programem Media i Demokracja przy Uniwersytecie w Oxfordzie (czytaj więcej, link do informacji na stronie polskiego radia: kliknij).
Podsumowując dyskusję uczestników konferencji, minister administracji i cyfryzacji Michał Boni stwierdził, iż wszystkie zainteresowane środowiska, a przede wszystkim media publiczne, przedstawiciele organów władzy, środowiska twórców i organizacji społecznych są w stanie do końca sierpnia 2012 roku przedstawić kompleksowy pakiet propozycji zmian prawnych, które zdefiniują społeczne zadania. Określą też najbardziej pożądany model mediów publicznych, poprawią ich kondycję finansową, ustabilizują pozycję na rynku, umożliwią konieczny rozwój ze względu na dynamiczne przemiany techniczne, technologiczne, społeczne i strukturalne.
Wszyscy uczestnicy konferencji zgodnie uznali, że konieczna jest modernizacja mediów publicznych, ale też niezbędna jest pomoc państwa, bo media publiczne to część systemu demokratycznego.
Konferencja "Modele mediów publicznych w Polsce i Europie"
fot. Marzena Leśkiewicz/polskieradio.pl
KRRiT brała również udział w konferencjach naukowych organizowanych przez inne podmioty, m.in. w konferencji "Finansowanie mediów publicznych w Polsce - teoria i praktyka" Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz Związku Pracodawców Mediów Publicznych, w której jednym z prelegentów był minister Sławomir Rogowski, Członek KRRiT (prezentacja i referat).
Duży udział w prawie dwumiliardowym długu abonamentowym mają przedsiębiorcy (wg. danych GUS jest to około 3.9 mln podmiotów, według Raportu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości z 2008 r. ponad 1 mln 862 tys.) Większość z nich jest ustawowo zobowiązania do opłacania abonamentu za każdy posiadany telewizor lub odbiornik radiowy. Robi to jednak zaledwie ok 180 tys. firm. W 2011 roku dało to kwotę 57 mln złotych, co stanowi jedynie 10 procent sumy uzyskanej z tytułu abonamentu w całym roku.
Istotnym wydarzeniem, które ma zapoczątkować zmianę tej sytuacji, było podpisanie 13 czerwca 2011 r. z organizacjami zrzeszającymi przedsiębiorców porozumienia, dotyczącego popularyzacji opłat abonamentowych. Do porozumienia przystąpiły Business Centre Club, Stowarzyszenie Agro Biznes Klub, Krajowa Izba Gospodarcza, Związek Rzemiosła Polskiego i Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan (czytaj więcej).
Cały czas prowadzone są też rozmowy z politykami, posłami, Klubami Parlamentarnymi oraz z dziennikarzami na temat sytuacji mediów publicznych i możliwości jej poprawy.
Działania KRRiT: sfera operacyjna
Poza działaniami informacyjnymi, Krajowa Rada przeprowadza działania, które bezpośrednio przyczyniły się do wzrostu poboru opłat abonamentowych. Taki był cel przeprowadzonego przez Pocztę Polską S.A. z udziałem KRRiT pierwszego pilotażu zgłoszenia abonentów zalegających w płatnościach abonamentowych do Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczych S.A. Akcja została przeprowadzona wspólnie w okresie od 28 lipca 2011 r. do 28 stycznia 2012 r. (czytaj więcej na temat pilotażu, czytaj więcej na temat ściągalności długu abonamentowego).
– Dochody abonamentowe z roku na rok maleją, co prowadzi do tego, że media publiczne posiadają zbyt mało środków na realizację swojej misji. Chcemy wyraźnie pokazać, że obowiązek płacenia abonamentu będzie przez Krajową Radę egzekwowany. Wnioski płynące z pilotażu nie pozostawiają wątpliwości, zatem działania windykacyjne już wkrótce będą kontynuowane z cała stanowczością w wielokrotnie większej skali – podkreślił minister Sławomir Rogowski, członek KRRiT w komunikacie po przeprowadzonym pilotażu.
Przygotowania drugiego pilotażu (na grupie 1500 abonentów) są w toku.
Uszczelnienie ściągalności opłat abonamentowych jest też jednym z celów negocjowanej umowy z Pocztą Polską, odpowiedzialną za pobór abonamentu i egzekucję długu abonamentowego. W ramach nowych uzgodnień planowane jest m.in. wpisanie pilotaży do umowy z operatorem publicznym.
Działania KRRiT: sfera strategiczna
Zgodnie z ustaleniami m.in. wspomnianej konferencji organizowanej przez KRRiT w marcu 2012 r., jednym z celów działalności Rady jest udział w projektowaniu nowego prawa medialnego w tym strategicznych rozwiązań dotyczących finansowania mediów publicznych.
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji wraz z KRRiT planują opracowanie tekstu nowej ustawy do końca III kwartału bieżącego roku. Równolegle eksperci Krajowej Rady monitorują sytuację mediów publicznych i abonamentu w Polsce i na świecie, wskazując istniejące rozwiązania (czytaj więcej).
Przeczytaj więcej:
