Spotkanie z parlamentarzystami

Wizyta parlamentarzystów w KRRiT – temat abonament

19.02.2014
18 lutego br. w siedzibie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji przy ul. Sobieskiego 101 w Warszawie odbyło się spotkanie z przedstawicielami Sejmowej i Senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Sejmowej Komisji Finansów Publicznych poświęcone obecnie funkcjonującemu systemowi poboru, egzekwowania i umarzania opłat abonamentowych.
W trakcie dyskusji pojawiły się tematy dotyczące m.in. nierównego traktowania obywateli (brak restrykcji wobec osób, które nie zarejestrowały nigdy odbiornika rtv), archaicznego sposobu rejestracji odbiorników oraz terminowych odpowiedzi na wnioski o rozłożenie na raty czy umorzenie opłaty.

Podstawowe informacje uzasadniające konieczność pilnych i wszechstronnych zmian w systemie opłat za wykonywanie misji publicznej wobec nieskutecznych, obowiązujących obecnie przepisów o opłatach abonamentowych:
  1. Obowiązek wnoszenia opłaty przez wszystkich użytkowników odbiorników radiofonicznych
    i telewizyjnych nakłada ustawa o opłatach abonamentowych z 21 kwietnia 2005 r.:

a)      według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 r. zarejestrowania odbiorników powinno dokonać około 13,6 miliona (13 572 000) gospodarstw domowych, ale obowiązku tego na 31 grudnia 2013 r. dopełniła jedynie około połowa abonentów tj. 6 778 068 gospodarstw domowych;

b)      spośród zarejestrowanych abonentów prawie 3 miliony osób (2 929 006), tj. 43% to osoby wykazane w ewidencji Poczty Polskiej S.A. jako ustawowo zwolnione od opłat (na 31.12.2013 r.);

c)       na 31 grudnia 2013 r. terminowo płaci niecały milion gospodarstw domowych (968 415) i liczba ta ma stałą tendencję spadkową;

d)      gospodarstw domowych zalegających z opłatami jest prawie trzy miliony (2 880 647 na 31 grudnia 2013 r.);

e)      odbiorniki rtv zarejestrowało jedynie nieco ponad 200 tysięcy (204 658, tj. około 12%) abonentów instytucjonalnych, którzy według ustawy mają obowiązek wnoszenia opłat od każdego posiadanego urządzenia zdolnego do natychmiastowego odbioru programu.
 
Podsumowanie/problemy

 ad. a) Prawie połowa (6 793 932) gospodarstw domowych na 31 grudnia 2013 roku ignorowała obowiązek zarejestrowania odbiornika, czyli nie wnosiła opłaty na rzecz misji publicznej oraz łamała obowiązek prawny, pozostając poza ewidencją i możliwością skutecznego dochodzenia należności, których publiczno-prawny charakter potwierdził Trybunał Konstytucyjny. Można w pewnym uproszczeniu wyliczyć, że tylko w 2013 roku od tej niezidentyfikowanej grupy społecznej kwota należności w wysokości ponad 1 miliard 429 milionów złotych (6 793 932 x 18,65 zł x 12 m-cy x 94% = 1 429 253 063,00 zł) bezpowrotnie przepadła na finansowanie misji realizowanej przez nadawców publicznych.

 ad. b) Ustawowe zwolnienia dotyczące prawie trzech milionów abonentów, którzy zarejestrowali odbiorniki powodują, iż uzyskane w 2013 roku środki na finansowanie misji publicznej były niższe o ponad 616 milionów złotych (2.929.006 x 18,65 zł x 12 m-cy x 94% = 616 181 tys. zł).

 ad. c) Wnoszenie terminowo opłat przez jedynie około 7% wszystkich gospodarstw domowych powoduje, że Polska znajduje się na ostatnim miejscu wśród państw europejskich, w których pobierany jest abonament.

 ad. d) Prawie 3 miliony osób, które zalegają z opłatami to najczęściej osoby, którym z różnych istotnych powodów społecznych należy w trybie administracyjnym po przeprowadzeniu postępowania, umorzyć lub rozłożyć na raty to ustawowe zobowiązanie. Obecnie w Biurze KRRiT do opracowywania decyzji administracyjnych w tym zakresie może być zatrudnionych nie więcej niż 9 osób (nieprzekraczalne limity w wynagrodzeniach osobowych w urzędach zostały nałożone tzw. ustawą okołobudżetową).

 ad. e) Według danych uwzględniających aktywność gospodarczą (opłaty składek do ZUS) w Polsce jest ponad 2 miliony małych przedsiębiorstw ( 2 140 901), a tylko nieco więcej niż 203 tysięcy firm zarejestrowało odbiorniki rtv. Według danych z 2011 roku, Poczta Polska przeprowadziła 16 148 kontroli rejestracji odbiorników rtv. W wyniku tych kontroli w 5 613 firmach stwierdzono używanie niezrejestrowanych odbiorników.

Egzekucja zaległości

Poborem opłat abonamentowych zajmuje się Poczta Polska (tzw. operator wyznaczony), która zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, może wystawiać tytuły wykonawcze w celu egzekwowania przez urzędy skarbowe tych należności w trybie administracyjnym. Z porównania danych wynika, iż grupa prawie trzech milionów osób oraz prawie dwóch milionów przedsiębiorców powinna być poddana w pełni uprawnionej procedurze egzekucyjnej, która jednak subiektywnie może być odbierana jako krzywdząca. Zgodnie z zasadami tej procedury, jeśli zaległość abonamentowa nie zostanie uiszczona mimo wezwań do zapłaty, kierownik Centrum Obsługi Finansowej Poczty Polskiej wystawia kolejne powiadomienie, a następnie tytuł wykonawczy do właściwego urzędu skarbowego. W celu egzekucji można zastosować każdy środek np. przekazać sprawę do komornika. Poczta Polska, jako wierzyciel ma też prawo wystąpić o wpisanie abonenta-dłużnika do Krajowego Rejestru Długów. Według Poczty Polskiej liczba abonentów wnoszących opłaty nieterminowo stale rośnie. Kwota zaległości z tego tytułu na koniec grudnia 2013 roku wynosiła ponad 2 miliardy 288 milionów złotych (2 288 178 665 zł).

W 2013 roku do abonentów, którzy nie uregulowali zaległości, Centrum Obsługi Finansowej Poczty Polskiej S.A. (COF) wysłało 566 281 upomnień na łączną kwotę ponad 551,7 mln zł. Na podstawie otrzymanych upomnień zadłużenie w całości lub części uregulowało 110 425 abonentów na kwotę ponad 78,2 mln zł. W 2013 roku COF wystawiło 4 005 958 tytułów wykonawczych na łączną kwotę ponad 354,1 mln zł i przekazało je do urzędów skarbowych. Do 31 grudnia 2013 roku urzędy skarbowe po wyegzekwowaniu części zadłużenia z tytułów wykonawczych przekazały na konto Poczty Polskiej kwotę ponad 92,9 mln zł.

Podsumowanie/Problemy

Mimowolnymi ofiarami procesu egzekucji najczęściej padają osoby, które nieświadomie nie dopełniają warunków zwolnienia z opłat abonamentowych lub rozłożenia ich na raty. Do osób zwolnionych z opłat zaliczają się m.in. abonenci, którzy ukończyli 75 lat, należący do I grupy inwalidzkiej, inwalidzi wojenni lub wojskowi oraz ci, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej, uniemożliwiającej im ponoszenie należności. Zwolnienie z opłat nie następuje bowiem automatycznie, a dopiero po zgłoszeniu tego faktu w placówce pocztowej. Niedopełnienie przez abonenta tego obowiązku i jednocześnie zaprzestanie wnoszenia opłat powoduje, że abonent staje się w rozumieniu prawa dłużnikiem, czyli jest narażony na wszystkie konsekwencje związane
z procesem egzekucyjnym.

Obecnie zwolnionych z opłat jest 22% wszystkich gospodarstw domowych w Polsce.

      II.            Umorzenia lub rozkładanie na raty opłat abonamentowych
 
Kiedy zwolnienie z opłat abonamentowych lub ich rozłożenie na raty nie wynika z przyczyn wskazanych wprost w ustawach, ale może być uznane decyzją administracyjną, należy skierować odpowiedni wniosek do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Za jego pozytywnym rozstrzygnięciem przemawiają szczególne względy społeczne lub przypadki losowe. Każdy wniosek rozpoczyna procedurę administracyjną, w której po stronie abonenta leży przedstawienie i udokumentowanie trudnej życiowo sytuacji uzasadniającej podjęcie stosownej decyzji, podlegającej w trybie instancji kontroli sądowej.

Podsumowanie/Problemy

Zwiększona aktywność Poczty Polskiej w egzekwowaniu zaległości abonamentowych, którą obserwuje się od połowy 2012 r. spowodowała kilkakrotny wzrost liczby listów w sprawach abonamentu rtv, w tym z wnioskiem do KRRiT o umorzenie lub rozłożenie na raty zaległości. W 2011 r. wpłynęło 30 tysięcy listów, w 2012r. prawie 88 tysięcy, a w 2013 roku ponad 124 tysięcy. Tak ogromny wzrost korespondencji, która powinna być rozpatrywana w terminach wyznaczonych przez Kodeks postępowania administracyjnego, spowodował podjęcie w Biurze KRRiT działań o charakterze nadzwyczajnym:

a)      pod koniec 2012 r. na wyłączne potrzeby Wydziału Abonamentowego liczącego 12 urzędniczek odnowiono, zaadoptowano i kompletnie wyposażono cały budynek przy ul. Sobieskiego 101 (powierzchnia ponad 500 m²). Obok standardowego wyposażenia biurowego wydział dysponuje wielofunkcyjnymi urządzeniami do kopiowania oraz profesjonalną kopertownicą. Częściowo (w zakresie korespondencji wychodzącej) wnioski są obsługiwane w systemie Elektronicznego Obiegu Spraw i Dokumentów (EOSiD). W celu sprawnego rejestrowania, skanowania oraz archiwizowania korespondencji abonamentowej, która stanowi około 90 proc. wpływającej poczty, przeprowadzono przetarg na zakup pomocniczych usług biurowych, których wartość w 2013 r. wyniosła około 123 tysiące złotych. Na podstawie umów zleceń przy obsłudze tzw. infolinii pracują 2 osoby, a jedna osoba prowadzi korespondencję mailową;

b)      w 2013 r. koszt usług pocztowych w sprawach abonamentowych wyniósł około 285 tysięcy złotych.
 
Pomimo wskazanego powyżej zatrudnienia etatowego w Wydziale Abonamentowym oraz dodatkowego, pozaetatowego wsparcia, liczba spraw do rozstrzygnięcia uniemożliwia dotrzymywanie terminów wynikających z Kodeksu postępowania administracyjnego i zmniejszenie oczekującej na rozpatrzenie liczby korespondencji z ostatnich pięciu lat.

Szacuje się, że terminowe załatwianie tylko spraw bieżących wymagałoby zatrudnienia natychmiast dodatkowych 11 urzędników. Nadal nie byłyby rozpatrzone zaległości z lat wcześniejszych. Z powodu limitu wynagrodzeń osobowych (tj. etatów) Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie ma możliwości zwiększenia zatrudnienia. Pomimo podjętych działań nadzwyczajnych i kierowania wszystkich możliwych środków, aby uporać się z tą sytuacją, liczba spraw nierozpatrzonych od 2012 r. nie tylko nie zmalała, ale znacznie wzrosła. Przy tym maksymalnym wsparciu, w 2013 r. Wydział Abonamentowy rozpatrzył ponad 34 tysięcy spraw, co oznacza, że nadal do rozpatrzenia pozostaje 160 tysięcy wniosków z lat 2009 - 2013. Jak łatwo wyliczyć przy założeniu, iż liczba wpływających wniosków nie zwiększy się i utrzymany zostanie obecny stan zatrudnienia, praca ta musiałaby zająć cztery i pół roku.

Niewydolny system abonamentowy skutkuje również przedawnieniami dochodzenia roszczeń. W 2013 r. ich kwota, wg. Poczty Polskiej S.A. wynosiła blisko 334 miliony złotych (za 2008 rok).
Jednocześnie w celu zlikwidowania powstałych zaległości w rozpatrywaniu wniosków złożonych w latach 2009 – 2014 (aktualnie szacuje się, iż na 31.12.2014 r. nie będzie rozpatrzonych około 220 tysięcy wniosków złożonych w tym okresie), należałoby zatrudnić dodatkowo 50 pracowników etatowych na dwa lata.

Na powyższe działanie niezbędne jest zabezpieczenie odpowiednich dodatkowych środków finansowych w ramach kwoty ogółem określonej w ustawie budżetowej na lata 2015 – 2017 w części 09 – Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji przede wszystkim na wydatki ponoszone z tytułu: wynagrodzeń osobowych, łącznie z pochodnymi od tych wynagrodzeń na wydatki związane z usługami pocztowymi, usługami kancelaryjnymi i archiwistycznymi, na opłacanie czynszu za wynajmowaną dodatkowo powierzchnię biurową, zakup niezbędnego sprzętu biurowego i komputerowego, itd.
Z wstępnych szacunków wynika, że w latach 2015 – 2017 powinny być zabezpieczone z tego tytułu w budżecie KRRiT dodatkowe środki finansowe:
  • 8,4 mln zł w 2015 roku,
  • 7,2 mln zł w 2016 roku,
  • 1,5 mln zł w 2017 roku.
 
    III.            Rejestracja odbiorników – masowo niedopełniany obowiązek
 
Na sytuację, iż blisko połowa gospodarstw domowych nie rejestruje odbiorników rtv składają się różne powody. Coraz większego znaczenia nabierają czynniki związane z rozwojem technologii, który spowodował powszechne zastępowanie klasycznych odbiorników telewizyjnych i radiowych urządzeniami multimedialnymi i wielofunkcyjnymi. Ich właściciele najczęściej uważają, iż nie posiadając klasycznego odbiornika rtv, nie muszą płacić abonamentu, chociaż za pomocą tych nowoczesnych urządzeń w pełni korzystają z dostępnej oferty programowej.

Podsumowanie/Problemy

Art. 2 ust. 7 ustawy o opłatach abonamentowych stanowi: Odbiornikiem radiofonicznym albo telewizyjnym, w rozumieniu przepisów niniejszej ustawy, jest urządzenie technicznie dostosowane do odbioru programu. W literalnym rozumieniu tej definicji mieszczą się wszystkie nowoczesne, wielofunkcyjne urządzenia multimedialne, co na pewno ułatwiłoby egzekwowanie należności abonamentowych od osób fizycznych. Jednak w odniesieniu do osób prawnych, które według obecnie obowiązującego stanu prawnego odprowadzają opłaty od każdego posiadanego odbiornika, taka interpretacja spowodowałaby obowiązek rejestracji wszystkich posiadanych urządzeń, za pomocą których może być odbierany program (wszystkie posiadane komputery, laptopy, smartfony, tablety itp.) oraz wniesienia od nich opłat. Ta sytuacja powoduje stan świadomie nieegzekwowanego prawa.

W uzupełnieniu wyżej przytoczonych informacji można przywołać opinię wyrażoną przez prof. Andrzeja Zolla w artykule zamieszczonym w dzienniku Rzeczpospolita z 25 listopada 2002 roku pt. „Próba naprawy czy zamach stanu”. Zdaniem prof. Andrzeja Zolla niepokojąco postępuje rozszerzanie administracyjnych kompetencji KRRiT kosztem jej zadań konstytucyjnych. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie powinna zastępować administracji państwowej. Do takiego zastępstwa dochodzi przy prowadzeniu spraw związanych z zaległościami abonamentowymi.

Abonament w Europie

W Niemczech od początku stycznia 2013 roku wprowadzono nowy system pobierania opłat za korzystanie z usług publiczno-prawnych stacji radiowo-telewizyjnych. Dotychczasowa opłata abonamentowa została zastąpiona „składką” audiowizualną.

Celem wprowadzenia nowej regulacji było ustabilizowanie spadających od lat wpływów z opłat abonamentowych oraz obniżenie kosztów obsługi. Według pierwszych szacunków z października 2013 roku cel ten został osiągnięty. Do końca 2013 roku wpływy z nowej opłaty wzrosły o jeden procent (tj. o 80 milionów euro) w porównaniu z rokiem 2012 a koszty poboru opłaty audiowizualnej zmniejszyły się o 25%.

Miesięczna, zryczałtowana opłata dostępowa od gospodarstwa domowego (tzw. Rundfunkgebühr) wynosi obecnie 17,98 € (ok.75 zł). Opłata abonamentowa rtv w Niemczech będzie wynosić od stycznia 2015 roku 17,25 euro miesięcznie, czyli 73 eurocenty mniej niż obecnie.

Inaczej niż przed reformą, opłata ta jest niezależna od ilości posiadanych odbiorników oraz ilości osób korzystających z oferty mediów publicznych.

Nowością jest sposób naliczania opłat od firm, zakładów pracy i instytucji. Wysokość opłat w tym segmencie wyliczana jest na podstawie ilości lokalizacji (filii), liczby zatrudnionych i liczby samochodów służbowych. Instytucje użyteczności publicznej (szkoły, uczelnie, policja itp.) traktowane są ulgowo.

W Republice Czeskiej obowiązek płacenia abonamentu rtv przez odbiorców indywidualnych uregulowany jest ustawą z 5 sierpnia 2005 r. o abonamentach radiowo-telewizyjnych.

Przedsiębiorstwo energetyczne nie zajmuje się pobieraniem abonamentu rtv, ani też zaległych należności z tego tytułu. Administratorem ewidencji podmiotów zobowiązanych do uiszczenia abonamentu są nadawcy publiczni. Podmiot zobowiązany jest do zgłoszenia w ciągu 15 dni nadawcy publicznemu, że został abonentem. Zobowiązany jest też do podania posiadanej liczby odbiorników.

Płatnikiem abonamentu jest osoba fizyczna lub prawna będąca właścicielem odbiornika. Opłatę abonamentową uiszcza się za używanie urządzenia technicznie zdolnego do indywidualnego odbioru audycji radiowych bądź programów telewizyjnych bez względu na sposób odbioru. Jeżeli osoba fizyczna lub prawna, nie figurująca w ewidencji jest odbiorcą energii to uważana jest za płatnika abonamentu. Dana osoba może złożyć oświadczenie, że jest inaczej w terminie do 30 dni od wezwania. Prawa i obowiązki analogicznie odnoszą się do organizacji państwowych i samorządów terytorialnych.

Dostawca energii jest zobowiązany do okazania w ciągu 30 dni na żądanie nadawcy listy odbiorców, z którymi zawarł umowę o dostarczenie energii. Dostawca energii ma prawo żądać od nadawcy publicznego zwrotu poniesionych kosztów.

Ciekawie z abonamentem radzą sobie Brytyjczycy i Szwajcarzy. Tam pobór abonamentu zlecany jest przez nadawców publicznych prywatnym spółkom. Kontrahentem BBC jest spółka, która odpowiada za identyfikowanie osób nie płacących abonamentu, wysyłanie im upomnień i odwiedzanie „podejrzanych” gospodarstw domowych. Akcje na szeroką skalę przeprowadzane są często podczas trwania najbardziej oglądanych programów telewizyjnych. Np. podczas Mistrzostw Świata w 2008 r. w piłce nożnej przyłapano około 31,5 tys. osób niepłacących abonamentu.

Na ścisłą kontrolę stawiają też Duńczycy. Nadawca publiczny ma do dyspozycji specjalne pojazdy posiadające aparaturę mogącą namierzyć odbiorniki, które nie zostały zarejestrowane w biurze DR (duńska telewizja publiczna). Za niepłacenie abonamentu można zostać ukaranym grzywną, a w skrajnych przypadkach sprawa może trafić na drogę sądową. Rezultat? Aktualnie około 92 proc. gospodarstw domowych w Danii płaci abonament. Abonament obejmuje urządzenie takie jak telewizory, radia, video lub DVD, komputery z dostępem do internetu i telefonów komórkowych i podobnych urządzeń.

System poboru abonamentu jest różnie rozwiązany w poszczególnych państwach. W wielu przypadkach nadawcy publiczni są bezpośrednio zaangażowani w proces zbierania opłaty abonamentowej (np. DR w Danii czy NRK w Norwegii) lub też odbywa się to pośrednio poprzez specjalnie powołane spółki zależne (np. GIS w Austrii czy RIKAB w Szwecji). Niekiedy rola ta przypada podobnie jak w Polsce urzędom pocztowym (np. (Irlandia), regulatorom rynku (np. FICORA w Finlandii) czy wreszcie prywatnym firmom (np. Szwajcaria i Wielka Brytania).

Wymienione podmioty posiadają także w większości przypadków uprawnienia związane z monitorowaniem oraz kontrolą poziomu ściągalności abonamentu i mogą w skrajnych przypadkach nakładać kary pieniężne lub kierować sprawy do sądu. Często wyposażone są w specjalną aparaturę umożliwiającą zidentyfikowanie osób uchylających się od płacenia abonamentu (np. w Danii, Wielkiej Brytanii).

Środki abonamentowe nie zawsze trafiają bezpośrednio do budżetów nadawców publicznych. W wielu krajach są one dzielone przez instytucje państwowe lub zasilają różnego rodzaju fundusze (np. w Finlandii) i stamtąd trafiają do beneficjentów. Nie zawsze też środki abonamentowe przeznaczane są jedynie na działalność nadawców publicznych. W niektórych krajach zasilają one także budżety regulatorów rynku (np. krajowi regulatorzy rynku w Niemczech czy OFCOM w Szwajcarii), władze lokalne (Austria) lub są w określonej ilości przekazywane innym nadawcom spełniającym specyficzne warunki (np. Irlandia czy Szwajcaria).

Aby sprostać czy to wymogom ustawowym, czy to dynamicznemu rozwojowi technologii, wiele krajów wprowadziło innowacje w płatnościach abonamentu. Szeroki zestaw dopuszczalnych form znajdziemy w Wielkiej Brytanii (łącznie z informacją po polsku: https://www.tvlicensing.co.uk/languages/LANG3/ ). Na liście znajdują się kolejno: polecenie zapłaty, karta debetowa lub kredytowa, specjalna karta płatnicza do opłat za abonament telewizyjny, czeki lub przekazy pocztowe, karta oszczędnościowa związana z abonamentem telewizyjnym, punkt PayPoint i przelew elektroniczny BACS.

Materiały powiązane

Aktualności

Newsletter

Powrót na górę strony
Adres Biura
Adres biura KRRiT
Siedziba i Biuro KRRiT Wydział Abonamentu RTV

Skwer kard. S. Wyszyńskiego 9

01-015 Warszawa

NIP: 521 27 99 708

REGON: 010182401
fax. 22 597 31 80

 

ul. Sobieskiego 101
00-763 Warszawa

Numer infolinii: 22 597 31 01

X Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę na ich zapis lub wykorzystanie. Polityka prywatności i wykorzystywania plików cookies
Akceptuję politykę prywatności i wykorzystywania plików cookies w serwisie