Stanowisko KRRiT w związku z konsultacjami Komisji Europejskiej dot. Zielonej Księgi w sprawie dystrybucji utworów audiowizualnych w Internecie

18.11.2011
Wyrażając satysfakcję w związku z możliwością wzięcia udziału w publicznych konsultacjach Komisji Europejskiej w sprawie dystrybucji utworów audiowizualnych w Internecie w Unii Europejskiej w kontekście możliwości i wyzwań związanych z jednolitym rynkiem cyfrowym, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji pragnie przedstawić swoje stanowisko w omawianej kwestii.
flaga UE

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji podziela pogląd, że europejski sektor audiowizualny w istotny sposób przyczynia się do rozwoju gospodarczego państw członkowskich Unii Europejskiej, wnosząc ponadto ogromny wkład w kulturową różnorodność Europy i uwalniając jej potencjał twórczy. Tym ważniejsze staje się zatem eliminowanie barier utrudniających prawidłowe funkcjonowanie sektora audiowizualnego i jego nieskrępowany rozwój.

Jedną z takich barier jest niepełna harmonizacja przepisów prawa autorskiego i praw pokrewnych na obszarze Unii Europejskiej, zarówno jeśli chodzi o zakres obszarów poddanych procesowi zbliżania ustawodawstw, jak i zróżnicowaną praktykę implementacyjną w poszczególnych państwach członkowskich.

Powoduje to szereg niekorzystnych następstw takich jak brak pewności prawnej wśród producentów i dostawców usług audiowizualnych oraz fragmentaryzację rynku. Wyeliminowanie powyższych zjawisk mogłoby być dodatkowym bodźcem stymulującym rozwój sektora audiowizualnego w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Wśród dostawców usług medialnych istnieje praktyka różnicowania swojej oferty handlowej dla poszczególnych rynków krajowych w zakresie umożliwiania konsumentom dostępu zarówno do określonych treści audiowizualnych, jak i do nowych technologii. Prowadzi to do powstawania barier hamujących rozwój rynku audiowizualnego i rozwój przedsiębiorczości.

Takie praktyki pomniejszają sferę wyboru konsumentów, ograniczając dostęp do oferty dóbr i usług kulturowych obecnych na rynku europejskim. Fragmentaryzacja rynku nie jest zjawiskiem korzystnym ani dla przedsiębiorców, ani dla konsumentów, ani dla realizacji celów interesu ogólnego - budowania społeczeństwa informacyjnego i rozwijania sektorów gospodarki opartych na nowych technologiach i innowacyjnych usługach.

Państwo pochodzenia nadań online

Brak technologicznie neutralnego określenia, w ramach unijnego reżimu ochrony praw własności intelektualnej, zasady państwa pochodzenia nadania rozpowszechnianego w sieciach komputerowych w istotny sposób ogranicza rozwój rynku. Jak dotąd, zasada państwa pochodzenia została określona jedynie w odniesieniu do nadań satelitarnych w art. 1 ust. 2 lit. b) i d) dyrektywy Rady 93/83/EWG z dnia 27 września 1993 r. w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową (dalej określanej jako dyrektywa satelitarno - kablowa).

Brak podobnej regulacji w odniesieniu do nadań internetowych skutkuje brakiem pewności prawnej na rynku nadawczym online. Jasne określenie, jakiemu reżimowi prawnemu w odniesieniu do praw autorskich i praw pokrewnych podlega dany nadawca internetowy jest kwestią o kluczowym znaczeniu.

Przyjęcie tej zasady, analogicznie jak w przypadku rozwiązania z dyrektywy satelitarno – kablowej, nie podważy możliwości indywidulnego negocjowania przez nadawców internetowych i dostawców treści, w szczególności producentów audiowizualnych, warunków na jakich dany przekaz audiowizualny np. film może zostać udostępniony w sieci internetowej (w tym zakresu terytorialnego, wynagrodzenia, stosowanych zabezpieczeń technicznych).

Wprowadzenie zasady państwa pochodzenia wobec nadań online może  przybrać podobną formę do tej określonej w dyrektywie satelitarno-kablowej. Kluczowe kryterium tej zasady (określenie terytorium państwowego, w którym sygnał będący nośnikiem programu jest wprowadzany pod kontrolą organizacji radiowej i telewizyjnej i na jej odpowiedzialność, do zamkniętego łańcucha przekazu) sprowadza się de facto do określenia siedziby nadawcy lub miejsca jego głównego przedsiębiorstwa. 

Być może celowym byłoby nie ograniczanie zasady państwa pochodzenia do konkretnych dróg transmisji, ale nadanie zasadzie pochodzenia nadań, sformułowanej w unijnym reżimie praw autorskich i praw pokrewnych, technologicznie neutralnego wymiaru. Byłoby to rozwiązaniem spójnym konstrukcyjnie i bardziej zasadnym; nadawcy korzystający z różnych dróg transmisji podlegaliby tym samym zasadom.

Pogłębiona harmonizacja prawa autorskiego i praw pokrewnych

Postulat opracowania i wprowadzenia unijnego kodeksu praw autorskich zasługuje na poparcie. Byłby to istotny element pogłębionej harmonizacji prawa autorskiego i praw pokrewnych w Unii Europejskiej. Ukształtowane w latach 90-tych ubiegłego wieku podejście do harmonizacji unijnej – wkraczania z regulacją tylko wtedy, gdy jest to absolutnie niezbędne i tylko w odniesieniu do tych części obszarów problemowych, w których bez regulacji unijnej rynek wewnętrzy nie mógłby sprawnie funkcjonować - straciło z upływem lat rację bytu. Rynek europejski dla dalszego rozwoju potrzebuje stabilnych i przejrzystych ram prawnych. Zróżnicowanie regulacji krajowych, zarówno w zakresie wprowadzania w prawie krajowym rozwiązań nie uregulowanych w prawie unijnym, jak i znacząco różnego sposobu implementowania ramowych rozwiązań określonych w dyrektywach unijnych nie służy pewności obrotu na rynku europejskim.

W pewnym zakresie ten kodeks może zawierać jedynie zasady ogólne (np. określenie listy wyjątków mandatoryjnych oraz podstawowych zasad ich stosowania), rozwijane następnie w przepisach prawnych poszczególnych państw członkowskich, lecz z pewnością w odniesieniu do pewnej grupy zagadnień rozwiązania szczegółowe określone w sposób jednakowy dla wszystkich państw członkowskich są potrzebne.

Dotyczy to np. określenia czytelnego mechanizmu dozwolonego przez prawo ograniczenia ochrony TPM; obecnie pomimo nominalnej harmonizacji w tym obszarze, praktyka implementacyjna państw członkowskich jest niezwykle zróżnicowana, przez co wartość harmonizacyjna postanowień art. 6 dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (dalej określanej jako dyrektywa InfoSoC) jest ograniczona.

Wykorzystanie w istotnym zakresie w unijnym kodeksie praw autorskich rozwiązań szczegółowych, pozwoliłoby ujednolicić w możliwie dużym stopniu w poszczególnych krajach członkowskich nie tylko same przepisy prawa autorskiego, ale i praktykę ich stosowania, co przyczyni się do eliminacji istotnych luk i niejasności prawnych i zwiększy pewność prawną podmiotów działających na rynku usług audiowizualnych.

Nowe podejście do wyjątków i ograniczeń:

  • określenie listy wyjątków mandatoryjnych,
  • określenie zasad stosowania wyjątków,
  • rezygnacja z testu trójstopniowego,
  • dostosowanie ochrony technicznych środków zabezpieczających do zakresów: praw wyłącznych oraz wyjątków i ograniczeń.

Oprócz wyczerpującej listy 20 opcjonalnych wyjątków i ograniczeń określonych w dyrektywie InfoSoC powinna też istnieć lista minimalna, a więc określony powinien zostać katalog wyjątków i ograniczeń, które nie tylko mogą, ale i muszą zostać implementowane przez państwa członkowskie. Usługodawcy i konsumenci muszą wiedzieć jakie najważniejsze, z perspektywy celów interesu ogólnego, wyjątki mogą realizować.

Na liście tej mogłyby się znaleźć obok jedynego dotychczas wyjątku obligatoryjnego dotyczącego tymczasowych czynności zwielokrotnienia mających charakter przejściowy lub dodatkowy, stanowiących integralną i podstawową część procesu technologicznego i których jedynym celem jest umożliwienie transmisji w sieci wśród osób trzecich przez pośrednika lub umożliwienie legalnego korzystania z utworu lub innego przedmiotu praw, jeśli takie zwielokrotnianie nie ma odrębnego znaczenia ekonomicznego (zob. art. 5 ust. 1 dyrektywy InfosoC), także inne wyjątki i ograniczenia, związane z:

  • korzystaniem dla celów prywatnego użytku, nie mającym ani bezpośrednio, ani pośrednio celów handlowych;
  • dokonywaniem efemerycznych nagrań przez organizacje radiowe i telewizyjne za pomocą własnego sprzętu i dla celów własnych programów;
  • dokonywaniem krótkich sprawozdań nadań do celów sporządzenia i przedstawienia publiczności krótkiej relacji o aktualnych wydarzeniach, nie przekraczających 90 sekund, korzystaniem z przedmiotów praw przez ogólnodostępne biblioteki, instytucje edukacyjne, muzea lub archiwa, nie skierowane na osiągnięcie bezpośredniej lub pośredniej korzyści gospodarczej lub handlowej;
  • korzystaniem w celu zilustrowania w ramach nauczania lub badań naukowych tak długo, jak długo źródło zostanie podane i w stopniu uzasadnionym przez cel niehandlowy, który ma być osiągnięty;
  • korzystaniem z przedmiotów praw przez osoby niepełnosprawne, jeżeli korzystanie odnosi się bezpośrednio do upośledzenia i nie ma handlowego charakteru, w rozmiarze, który wynika z tego upośledzenia;
  • korzystaniem z krótkich fragmentów utworów lub innych przedmiotów praw w celu krytyki lub recenzji, jeśli zostanie podane źródło oraz jeśli korzystanie odbywa się zgodnie z uczciwymi praktykami i w rozmiarze usprawiedliwionym przez szczególny cel.

Należy sądzić, iż korzystanie z wyjątków mandatoryjnych – realizujących jasno zdefiniowane ważne cele interesu ogólnego, związane z prawem do informacji, realizowaniem krytyki społecznej, zapewnianiem dostępu do wiedzy i edukacji, zapewnieniem osobom niepełnosprawnym dostępu do informacji i kultury - nie powinno być powiązane z obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia.

Ponadto ujednolicona powinna zostać praktyka stosowania wyjątków i ograniczeń w poszczególnych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Istotne zróżnicowanie sposobów implementowania tych samych wyjątków w poszczególnych państwach członkowskich nie sprzyja pewności prawnej obrotu i powoduje, iż beneficjenci wyjątków mogą czuć się zagubieni, nie znając faktycznego zakresu danego wyjątku w prawie poszczególnych państw członkowskich. Sformułowanie generalnych zasad stosowania wyjątków i ograniczeń mandatoryjnych jest wskazane.

Wobec wątpliwości dotyczących adresata testu trójstopniowego określonego w art. 5 ust. 5 dyrektywy InfoSoC (zróżnicowane podejście do tej kwestii przyjęto w poszczególnych państwach członkowskich), a także poważnych wątpliwości, że test ten nie pozwala na właściwe wyważanie różnych interesów (w tym także interesu użytkowników, interesów innych grup uprawnionych, możliwości realizowania istotnych społecznie celów interesu ogólnego związanych z edukacją, badaniami, promowaniem szerokiego realizowania swobody wypowiedzi, niwelowaniem wykluczenia informacyjnego), w związku z postulowanym dookreśleniem zakresu i sposobu korzystania z wyjątków i ograniczeń, celowa jest rezygnacja z testu trójstopniowego. Alternatywnym rozwiązaniem byłoby nowe ukształtowanie kryteriów jakościowych stosowania wyjątków i ograniczeń w ramach postulowanych powyżej zasad ogólnych.

Niezbędne jest dostosowanie zakresu technicznych środków zabezpieczających do zakresów praw wyłącznych oraz zakresu wyjątków i ograniczeń. Zakres ochrony TPM nie może wykraczać poza zakres praw wyłącznych, nie może też uniemożliwiać beneficjentom wyjątków korzystanie z nich. Beneficjenci wszystkich wyjątków powinni mieć możliwość korzystania z nich w takim zakresie, w jakim wyjątek został określony. Obecnie zakres możliwego ograniczenia ochrony prawnej TPM jest węższy, niż zakres dopuszczalnych w prawie unijnym wyjątków i ograniczeń praw autorskich i pokrewnych (zob. art. 6 ust. 4 dyrektywy InfoSoC). Dotyczy to zarówno niepełnej listy wyjątków dla realizacji których ochrona TPM może zostać ograniczona, jak i formy udostępniania przedmiotu praw (w szczególności, ograniczenie ochrony TPM nie dotyczy treści udostępnianych w usługach na żądanie).

Inne niezbędne zmiany w zakresie unijnego reżimu ochrony praw autorskich
i praw pokrewnych:

  • ochrona sygnału pre-broadcast,
  • przyznanie nadawcom prawa retransmisji (niezależnie od drogi technicznej retransmisji),
  • przyznanie nadawcom prawa transmisji z opóźnieniem.

Organizacje nadawcze powinny mieć zagwarantowaną ochronę nadań przez piractwem, dostosowaną do aktualnych warunków technicznych i rynkowych. Minimum brakującej ochrony to:

  • przyznanie nadawcom prawa do retransmisji, niezależnie od drogi technicznej retransmisji, w tym w sieciach kablowych i w sieciach komputerowych,
  • przyznanie nadawcom prawa do transmisji z opóźnieniem, w oparciu o dokonane utrwalenie nadania,
  • ochrona sygnału pre-broadcast.

Licencje multiterytorialne

Odpowiadając na postawione w Zielonej Księdze pytania na temat głównych przeszkód hamujących rozwój jednolitego rynku cyfrowego w zakresie transgranicznej dystrybucji utworów audiowizualnych, należy wskazać, iż jedną z istotnych przeszkód jest brak rozwiniętego systemu multiterytorialnego licencjonowania utworów. Funkcjonujące obecnie w Unii Europejskiej zasady licencjonowania mają charakter krajowy, co utrudnia rozwój paneuropejskiego rynku w tym obszarze, zwiększając jednocześnie koszty zarządzania prawami autorskimi, gdyż podmioty zajmujące się dystrybucją utworów audiowizualnych zmuszone są porozumiewać się z organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi w każdym państwie Unii Europejskiej z osobna.

Należy zatem stwierdzić, iż wprowadzenie możliwości uiszczenia w jednym miejscu (one stop shop) opłat z tytułu korzystania z przedmiotu praw na określonych polach eksploatacji, w odniesieniu do kilku terytoriów krajowych, byłoby rozwiązaniem przyczyniającym się do rozwoju rynku nowych usług medialnych (ograniczyłoby koszty transakcyjne i administracyjne), pozwoliłoby dotrzeć do większej grupy odbiorców z ofertą zróżnicowanych treści europejskich, po niższej cenie (uwzględniającej niższe koszty transakcyjne). Rozwiązanie takie nie narusza zasady swobody umów, ani też nie ingeruje w zakres praw wyłącznych uprawnionych, którzy mogą swobodnie decydować o zakresie (w tym zakresie terytorialnym), w jakim chroniony przedmiot praw może zostać udostępniony. Oczywistym jest, że wysokość takich opłat powinna uwzględniać faktyczną wielkość widowni. 

Ważnym jest, aby interesy twórców i uprawnionych z tytułu praw pokrewnych, w szczególności pochodzących z małych i średnich rynków krajowych, nie zostały w wyniku wprowadzenia nowego systemu licencjonowania osłabione, lecz wzmocnione pozwalając im lepiej dotrzeć ze swoją ofertą do szerszej liczby odbiorców.

Nowy system licencjonowania powinien zabezpieczać słuszne interesy uprawnionych i uwzględniać gwarancje instytucjonalne dla podmiotów o słabszej pozycji negocjacyjnej. Należy także zwrócić uwagę na istotną rolę kulturotwórczą jaką pełnią krajowe organizacje zbiorowego zarządzania, w tym między innymi przez wprowadzanie programów stypendialnych dla młodych twórców i poprzez programy socjalne dla twórców i artystów wykonawców znajdujących się na emeryturze i będących w trudnej sytuacji ekonomicznej. Istotnym jest, aby ten dorobek krajowych organizacji zbiorowego zarządzania nie został zaprzepaszczony i aby organizacje te mogły kontynuować swoją działalność.

Podwyższenie poziomu ochrony praw autorskich i praw pokrewnych

Odnosząc się do zagadnień związanych z podwyższaniem poziomu ochrony autorów oraz artystów wykonawców, należy podkreślić, iż wszelkie ewentualne działania w tym zakresie powinny być poprzedzone rzetelną i wnikliwą analizą ekonomiczną, która pozwoliłaby określić, w jaki sposób ewentualne zmiany w tej dziedzinie wpłyną na funkcjonowanie rynków audiowizualnych i jak przedstawi się bilans korzyści i kosztów dla społeczeństwa jako całości  po wprowadzeniu projektowanych zmian.

Analiza ekonomiczna sensu stricto powinna być częścią Impact Assessment, które Komisja Europejska przedkłada wraz z propozycjami zmian regulacyjnych w zakresie praw własności intelektualnej. Być może rozważenia wymaga zmiana w zakresie Integrated Asessment System, polegająca na wzmocnieniu wagi oceny dokumentów Impact Assessment dokonywanej przez Impact Asessment Board.

 

ZIELONA KSIĘGA dotycząca dystrybucji utworów audiowizualnych w Internecie w Unii Europejskiej: możliwości i wyzwania związane z jednolitym rynkiem cyfrowym (pełny tekst)

Materiały powiązane

Aktualności

Newsletter

Powrót na górę strony
Adres Biura
Adres biura KRRiT
Siedziba i Biuro KRRiT Wydział Abonamentu RTV

Skwer kard. S. Wyszyńskiego 9

01-015 Warszawa

NIP: 521 27 99 708

REGON: 010182401
fax. 22 597 31 80

 

ul. Sobieskiego 101
00-763 Warszawa

Numer infolinii: 22 597 31 01

X Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę na ich zapis lub wykorzystanie. Polityka prywatności i wykorzystywania plików cookies
Akceptuję politykę prywatności i wykorzystywania plików cookies w serwisie