Edukacja medialna i wychowanie do życia z nowymi technologiami

26.10.2015
Zdarza się, że przekaz medialny wyolbrzymia mnogość i siłę rażenia zagrożeń, z jakimi dzieci i młodzież spotykają się w Internecie. Czyni to za pomocą różnych technik, np. poprzez podkreślanie i uwypuklanie skrajnych przykładów wyciągając „mocne” wnioski na podstawie „słabych” danych, myląc współwystępowanie z przyczynowością lub wybierając głównie „silne” medialnie przykłady i przedstawiając je jako sytuacje typowe.
kontur dziecka podłączonego z tyłu głowy kablami do ekranu, w który jest wpatrzone
Badania przytoczone przez prof. Jacka Pyżalskiego na IX Międzynarodowej Konferencji „Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w Internecie” pokazują, że zarówno kreatywne zachowania dzieci i młodzieży, jak i zachowania dysfunkcjonalne w sieci to zjawiska marginalne, natomiast zdecydowana większość zachowań tych grup wiekowych w Internecie to zachowania przeciętne, zwyczajne: ani bardzo dobre, ani bardzo złe.

O ile jednak dość dobrze wiemy, co młodzież i dzieci robią w Internecie, o tyle trudno jest naukowcom precyzyjnie i jednoznacznie odpowiedzieć, dlaczego tak się dzieje, że jedni zachowują się w tym środowisku prorozwojowo, a inni - dysfunkcjonalnie. Prowadzone w tym kierunku badania (np. Kirwill 2009, Pyżalski 2012) prowadzą do wniosków, że aktywność dzieci i młodzieży online w dużej mierze zależy od ich zachowań w życiu realnym i kontekstów, w jakich funkcjonują offline, tj. od stylu wychowania, relacji w rodzinie, doznawanego stopnia bliskości, wsparcia itp. Oznaczałoby to, że podobne czynniki modelują zarówno ryzykowne zachowania w sieci, jak i ryzykowne zachowania  tradycyjne.


Rzeczywistość nie jest cyfrowa - ona jest… rzeczywista

Mówi się, że rozmiary cyfrowego świata zwiększają się dwukrotnie co dwa lata. Już dziś zalewa nas cyfrowa informacja, której nie da się ani ogarnąć, ani odpowiednio zabezpieczyć przez zagrożeniami i nadużyciami. Przykładowo w ciągu minuty wysyłanych jest na świecie ponad 200 mln maili, a przeciętny pracownik biurowy w 2015 roku wytworzy 3.6 GB danych. W blokach startowych jest już tzw. Internet rzeczy (Internet of things - IoT)[1] - szacuje się, że w 2020 r. 50 mld urządzeń będzie podłączonych do sieci. Będą to lodówki, żelazka, rowery, samochody itd. Obecnie możliwe jest podłączenie do Internetu o wiele większej liczby urządzeń niż rzeczywiście się to się dzieje, ale z różnych powodów proces ten jest ograniczany.  Jak w tej sytuacji pozostać sobą? Jak zachować i ochronić swoją prywatność i swoją tożsamość? Jednej z podpowiedzi w tym zakresie udzielił na IX Międzynarodowej Konferencji „Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w Internecie” dyrektor projektów strategicznych NASK, Marcin Bochenek.  Jest to budowanie i docenianie wspólnych, rzeczywistych doświadczeń na różnych poziomach (refleksja na temat jak chcemy żyć razem; w jaki sposób?) oraz przyjęcie za punkt odniesienia świata realnego, a także oparcie się na podstawowych, uniwersalnych umiejętnościach: piszę, czytam, rozumiem. Oznacza to, że umiem przekazać swoje myśli w sposób pisemny i zrobić to zarówno komunikatywnie, jak i poprawnie; rozumiem, co do mnie mówią; rozumiem, co czytam, co oglądam, co odbieram i co zostawiam w Internecie z uwzględnieniem różnych kontekstów i różnych wrażliwości, a  także umiem rozkodować różne potrzeby różnych grup interesów.  Jeśli tego nie umiem i nie rozumiem, jeśli nie odbieram przekazów w sposób selektywny i nie rozkodowuję ich, to automatycznie staję się podatny na manipulację lub sam wprowadzam się  w błąd. Przykładowo reklama sama w sobie nie jest zła, ale trzeba nauczyć się selektywnie ją odbierać.

Drugą podpowiedzią, która wybrzmiała zarówno podczas konferencji o bezpieczeństwie dzieci i młodzieży w Internecie, jak też podczas tegorocznych warsztatów „Sprawdź, kto rządzi Internetem!”[2] było położenie akcentu na poszanowanie siebie nawzajem i uważność (ang. mindfulness) w Internecie („każdy inny, wszyscy równi”[3]), czyli na  etyczny aspekt zachowań w sieci. Paneliści warsztatów o zarządzaniu Internetem apelowali  m.in. o wprowadzenie na studiach informatycznych zajęć z etyki, o kształtowanie wyobraźni  i poczucia odpowiedzialności producentów oprogramowania i aplikacji, jak też o dowartościowanie charakteru pracy służb odpowiadających za bezpieczeństwo informatyczne w firmach i instytucjach (obecnie za najbardziej renomowane uznaje się programowanie i naukę tej umiejętności, potem w zawodowej hierarchii sytuuje się  praca administratora, a dopiero na końcu tej hierarchii plasują się stanowiska związane z utrzymaniem bezpieczeństwa systemów informatycznych, podczas gdy z punktu widzenia bezpieczeństwa i ciągłości pracy każdej firmy i instytucji to one pełnią kluczową rolę). Nacisk na etyczny aspekt zachowań w Internecie był też wyróżnikiem wielu wypowiedzi i prezentacji na konferencji o bezpieczeństwie dzieci i młodzieży w Internecie, szczególnie  ekspertów z klicksafe.de oraz z Institute for Digital Ethics (Stuttgart Media University), którzy w siedmiu krokach przedstawili mapę drogową do etycznych mediów oraz zaprezentowali praktyczne narzędzia edukacyjne (m.in. dwie poświęcone temu zagadnieniu broszury dostępne na wolnej licencji i w języku polskim[4]).

Fragment prezentacji Prof. Dr. Oliver Zöllner'a z Institute for Digital Ethics Stuttgart Media University, pt.Young People Online: A Media-ethical Roadmap, (IX Międzynarodowa Konferencja "Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w Internecie", Warszawa 22-23 września 2015 r.)

Fragment prezentacji Prof. Dr. Oliver Zöllner'a z Institute for Digital Ethics Stuttgart Media University, pt.Young People Online: A Media-ethical Roadmap (IX Międzynarodowa Konferencja "Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w Internecie", Warszawa 22-23 września 2015 r.)


Bezpieczne dzieci to wyedukowani rodzice …

W czasie, kiedy na Zachodzie upowszechniają się już e-nocniki i e-krzesełka do karmienia niemowląt i małych dzieci, szczególnego wydźwięku nabiera rekomendacja[5], że dziecko do drugiego roku życia nie powinno mieć styczności z urządzeniami ekranowymi. Pomijając ewidentne narażenie na szkodliwe dla tego wieku treści, lekceważenie tej rekomendacji może prowadzić w praktyce do nieprawidłowego rozwoju mózgu dziecka, w tym mowy, ryzyka zaburzeń rozwoju emocjonalnego, zaburzeń snu, a także do nieprawidłowego rozwoju dłoni i palców. Pod szyldem Fundacji Dzieci Niczyje działa kampania społeczna skierowana do rodziców dzieci w wieku 0-6 lat pt. „Mama, tata, tablet”, która w dowcipny, a jednocześnie trafny sposób przestrzega przed zbyt wczesnym i niekontrolowanym udostępnianiem dzieciom urządzeń takich jak tablety czy smartfony. Autorzy kampanii wskazują jednocześnie, kiedy i jak udostępniać media elektroniczne z pożytkiem dla rozwoju najmłodszych. W skład kampanii wchodzą: spot radiowy i telewizyjny  pt. „Homo Tabletis” z narracją Krystyny Czubówny, reklamy prasowe, broszura dla rodziców i raport z badań[6]. Od trzeciego roku życia dostęp do tego typu urządzeń powinien być mocno ograniczony czasowo i odbywać się w towarzystwie opiekunów. Jest to o tyle istotne, że przedstawiane podczas konferencji badania przeprowadzone przez Millward Brown i Fundację Dzieci Niczyje metodą CAVI na próbie 1000 dzieci w wieku od 6 miesiąca życia do 6 roku życia wykazały m.in., że 43% dzieci rocznych i dwuletnich korzysta z urządzeń mobilnych, z czego 29% codziennie, a 13% z nich ma takie urządzenie na własność,  natomiast w przypadku dzieci trzy i czteroletnich z urządzeń tego typu korzysta 62%, z czego 25% ma je na własność. Brzmi to mocno, szczególnie w zestawieniu z  informacją, że 60 - 74% rodziców udostępnia dzieciom urządzenia mobilne właśnie po to, by zapewnić im zajęcie i móc zająć się własnymi sprawami, co czwarty rodzic robi to po to, żeby dziecko zjadło posiłek, a 18% rodziców - żeby dziecko zasnęło.

Rodzice i opiekunowie nie są jednak całkowicie bezradni wobec naporu nowych technologii. Eksperci zachęcają, by zamiast skupiać się na zagrożeniach, spojrzeć na nowe technologie w kontekście korzyści, jakie mogą one przynieść, pod warunkiem, że będą przestrzegane podstawowe zasady w korzystaniu z nich, w tym złota zasada doboru właściwych treści, które umieszczone są we właściwym kontekście (good content in the good context) oraz ograniczonego czasu przeznaczonego na kontakt z tymi urządzeniami. Pomocą w tym zakresie mogą być wypracowane przez specjalistów różne narzędzia, np. katalog bezpiecznych aplikacji BEST APP[7] dla dzieci w wieku 3-6 lat, gry i aplikacje edukacyjne[8], dziesięć podstawowych zasad bezpieczeństwa dzieci w Internecie[9], model umowy zawierającej warunki korzystania z Internetu, jaką  rodzice mogą podpisać z dziećmi w wieku szkolnym, czy POSCON  tj. katalog kryteriów bezpiecznych treści i usług dla dzieci w Europie (dostępny za darmo w 13 językach, niestety jak dotychczas bez języka polskiego)[10]

Opracowanie: Ewa Murawska-Najmiec, Departament Strategii Biura KRRiT
 


[2] Sprawdź, kto rządzi Internetem!” vol. 2, 30.09.2015 r. https://mac.gov.pl/aktualnosci/sprawdz-kto-rzadzi-internetem-zapraszamy-na-warsztaty-3009-transmisja-online-pleng (dostęp 09.10.2015 r.); nagrania z tej edycji, w tym sesji dotyczących prywatności w  sieci, Jednolitego Rynku Cyfrowego, Internetu Rzeczy oraz neutralności w sieci  dostępne są na https://mac.gov.pl/aktualnosci/sprawdz-kto-rzadzi-internetem-internet-dzisiaj-i-jutro-zapraszamy-do-obejrzenia-nagran (dostęp 27.10.205 r.). Relacja i nagrania z 1. edycji warsztatów (2014 r.) dostępne są na https://mac.gov.pl/aktualnosci/sprawdz-kto-rzadzi-internetem-zapraszamy-do-obejrzenia-nagran-wideo-z-warsztatow oraz https://www.youtube.com/watch?v=aw0gjrGtKts (dostęp 09.10.2015 r.).
[3] Por. Zakładki - przeciwdziałanie mowie nienawiści w sieci poprzez edukację o prawach człowieka, podręcznik powstały z inicjatywy Rady Europy.
[4] Etyka staje się jasna - nawigator wartości w cyfrowej przestrzeni, moduł 1: Prywatność i Big data oraz moduł 2: sprzeczne z regułami zachowanie w sieci. Jest to rodzaj przewodnika w ramach modelu edukacyjnego opracowanego przez  klicksafe „Kliknij E jak Etyka”. 
[5] Rekomendacje Amerykańskiego Towarzystwa Pediatrycznego (2013 r.) przyjęta przez liczne środowiska naukowe i eksperckie. Patrz też http://dzieckowsieci.fdn.pl/rodzice-podstawowe-zasady-bezpieczenstwa
[7] http://bestapp.fdn.pl/ oraz kryteria i opracowania eksperckie dostępne na http://fdn.pl/best-app
[8] Np. www.paxel123.com – gra dostępna również w języku polskim, która w 2013 r. uzyskała europejską nagrodę „Best Content for Kids”

Podziel się!

Newsletter

Aktualności Drogowskazu Medialnego

Powrót na górę strony
Adres Biura
Adres biura KRRiT
Siedziba i Biuro KRRiT Wydział Abonamentu RTV

Skwer kard. S. Wyszyńskiego 9

01-015 Warszawa

NIP: 521 27 99 708

REGON: 010182401
fax. 22 597 31 80

 

ul. Sobieskiego 101
00-763 Warszawa

Numer infolinii: 22 597 31 01

X Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystanie z witryny oznacza zgodę na ich zapis lub wykorzystanie. Polityka prywatności i wykorzystywania plików cookies
Akceptuję politykę prywatności i wykorzystywania plików cookies w serwisie